فرق سی تی اسکن و ام آر آی در چیست؟

تفاوت های اساسی

CT scan و MRI دو روش تصویربرداری پزشکی هستند که هر کدام خصوصیات و ویژگی هایی دارند. در زیر به برخی از تفاوت‌های اساسی بین این دو روش تشخیصی اشاره خواهیم کرد:
1. اصلی ترین تفاوت بین این دو روش، نوع امواج و میدان استفاده شده برای تولید تصاویر است. در CT scan از پرتو X-ray و در MRI از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده می‌شود.
2. در CT scan، بافت‌هایی که چگالی بالاتری دارند مانند استخوان به خوبی دیده می شوند و این در حالی است که در MRI، بافت‌هایی که چگالی پایین تری دارند مانند بافت های نرم به خوبی قابل مشاهده هستند.
3. CT scan به سرعت بیشتر و زمان کمتری برای تولید تصاویر نیاز دارد، در حالی که MRI زمان بیشتر و سرعت کمتری برای تولید تصاویر نیاز دارد.
4. CT scan برای تشخیص سرطان و برخی بیماری‌های قلبی و عروقی مفید است، اما MRI برای تشخیص برخی بیماری‌های عصبی و مغزی، مشکلات ستون فقراتی، مشکلات مفاصلی و بافت‌های نرم مناسب است.

ایمنی سی تی اسکن و ام آر آی

هرچند که هردو تصویربرداری تقریبا بی خطر هستند و حتب در کودکان هم می توانند استفاده شوند ولی به طور کلی بدانید که MRI بدون اشعه ایکس تصویر برداری میکند اما در سی تی اسکن از اشعه ایکس استفاده می شود. بنابراین ام آر آی ایمن تر است هرچند که در سی تی اسکن هم دوز اشعه تابشی بسیار پایین است.
اما اگر نیاز به استفاده از ماده حاجب داشته باشد ممکن است در برخی افراد حساسیت ایجاد کند که این واکنش ها عموما خفیف و با دارو قابل کنترل هستند.
باید بدانید که برای زنان باردار معمولاً MRI معمولی انجام می شود اما MRI با کنتراست بخاطر خطرات ناشناخته ای که برای جنین ممکن است داشته باشد، عموما انجام نمی دهند.

زمانی که برای هر روش صرف می شود

زمان تصویربرداری CT-Scan بسیار کوتاه است و معمولا چند دقیقه طول می‌کشد اما زمان تصویربرداری MRI بیشتر است ام آر آی هر عضو به صورت معمول در حدود 15 دقیقه است و ام آر آی تخصصی مثل شکم و لگن در حدود 30 تا 60 دقیقه و ام آر آی با تزریق بیشتر هم می شود. به همین دلیل برخی از MRI ها ممکن است بیشتر از یک ساعت هم به طول انجامد. به صورت کلی زمان تصویربرداری MRI به شرایط خاصی مثل ناحیه ای که می خواهد تصویربرداری انجام شود و عوامل دیگر بستگی دارد.

هزینه و در دسترس بودن سی تی اسکن و ام آر آی

به طور معمول سی تی اسکن در مقایسه با ام آر آی بیشتر در دسترس است و این بخار این است که:
تعداد دستگاه‌های CT scan که در بیمارستان‌ها و مراکز پزشکی وجود دارند بیشتر است. چون برای تصویربرداری سریع و اضطراری برای نیازهای روزمره خیلی کاربردی هستند.
هزینه CT scan نسبت به MRI کمتر است و به همین دلیل برای بیماران و رادیولوژیست ها در دسترس تر است.
لازم به ذکر است که گاهی به تصویربرداری با دقت بیشتری نیاز است و با اینکه سی تی اسکن در دسترس تر و مقرون به صرفه تر است ولی بایداز MRI استفاده شود.

در ادامه به توضیح جزییات بیشتری در مورد این تست ها خواهیم پرداخت.

سی تی اسکن چیست و چگونه کار می کند؟

یکی از روش‌های تصویربرداری پزشکی است که در این روش با استفاده از پرتوهای ایکس، از داخل بدن بیمار تصاویر دو بعدی و سه بعدی تهیه می‌کند. سی تی اسکن بخاطر دقت بالا و توانایی در تشخیص گسترده، در تشخیص و درمان بسیاری از بیماری‌های پزشکی مانند تشخیص ضایعات سرطانی، عفونت‌ها مانند کووید، شکستگی‌های استخوانی، مشکلات قلبی - عروقی و... استفاده می شود.
سی تی اسکن با استفاده از پرتوهای ایکس و دستگاهی به نام توموگراف، تصاویر دقیقی از داخل بدن بیمار تهیه می‌کند. این دستگاه به طور مداوم دور بدن بیمار می‌چرخد و پرتوهای ایکس از زوایای مختلف به بدن بیمار تابیده می شود. سپس سنسورهای حساس به پرتوهای ایکس، اطلاعات را جمع‌آوری و به کامپیوتر منتقل می‌کنند و در کامپیوتر با استفاده از الگوریتم‌های خاصی، تصاویر سه بعدی دقیقی که به صورت مقطعی (slice) از داخل بدن تولید می شود. این تصاویر به پزشک کمک می‌ کند تا بتواند بیماری ها را بررسی کند.

کاربردهای رایج سی تی اسکن

سی تی اسکن در بسیاری از حوزه‌های پزشکی استفاده می‌شود. کاربردهای زیادی دارد که برخی از آن ها عبارتند از:
1. تشخیص و پیگیری سرطان با دقت بالا
2. تشخیص و ارزیابی ضایعات مغزی مثل ضربه و جراحت، خونریزی و تومورها و ...
3. تشخیص و مانیتورینگ بیماری‌های قلبی و عروقی که به پزشکان کمک می کند تا آرتریوگرافی و وریدگرافی را بدون جراحی مستقیم و همچنین بررسی های لازم را برای گرفتگی عروق قلب و سایر عروق انجام دهند.
4. تشخیص و پیگیری بیماری‌های تنفسی مانند التهاب ریه، سل، برونشیت و ...
5. ارزیابی ضایعات داخل شکم مانند کیست ها، سنگ های کلیه، آپاندیس، ضایعات کبد و...
6. تشخیص و پیگیری برخی بیماری‌های گوارشی نظیر زخم معده، کولیت، سرطان روده بزرگ و ...
مواردی که گفته شد فقط بخش اندکی از کاربردهای رایج سی تی اسکن است، به جز این موارد در بسیاری از حوزه های دیگر مثل ارتوپدی، دندانپزشکی، اورولوژی و سایر حوزه های دیگر نیز کاربرد دارد.

مزایا و معایب سی تی اسکن

باید این را هم بدانید که سی تی اسکن هم مانند سایر روش های تشخیصی مزایا و محدودیت هایی دارد که در ادامه ی همین مطلب به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد.
مزایا:
سی تی اسکن بدون درد، غیرتهاجمی است.
تصاویری با کیفیت بالا(رزولوشن بالا و جزئیات دقیق) به ما می دهد و به پزشکان در تشخیص دقیق تر کمک زیادی می کند.
سرعت بالایی در جمع آوری اطلاعات و تولید تصاویر دارد که زمان انتظار بیماران را کاهش می دهد.
قابلیت تصویربرداری سه بعدی که در مشاهده واضح تر ضایعات بسیار کاربردی است.
به عنوان یک روش دقیق و سریع برای انواع شکستگی ها، خونریزی ها و آسیب های داخلی مورد استفاده قرار می گیرد.
یکی از مزیت های مهم آن این است که می تواند به صورت همزمان ازبافت سخت مانند استخوان و بافت نرم مانند عروق خونی استفاده شود.
این روش نسبت به روش های تشخیصی دیگر همچون ام آر آی مقرون به صرفه تر است.
نسبت به ام آر آی به حرکت بیمار حساسیت کمتری نشان می دهد.
معایب:
مزایای سی تی اسکن نسبت به معایب و محدودیت های آن بسیار بیشتر است و پزشکان با توجه به ضرورتی که استفاده از آن دارد آن را تجویز می کنند.
گاهی ممکن است تابش پرتوهای X زیاد باشد و برای برخی از افراد به ویژه زنان باردار و کودکان نگران کننده باشد. پس خیلی مهم است که اگر باردار هستید از قبل اطلاع دهید.
در برخی از موارد برای انجام سی تی اسکن نیاز به تزریق ماده حاجب است که ممکن است برخی افراد به آن حساسیت داشته باشند.
محدودیت در تصویربرداری با کیفیت در برخی مناطق که حجم هوای زیادی دارند مثل روده بزرگ که این روش پیشنهاد نمیشود.

ام آر آی چیست و چگونه کار می کند؟؟

MRI یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یکی دیگر از روش های تصویربرداری است که تصاویر بسیار واضحی از اندام های داخل بدن بیمار تهیه می کند. MRI از یک میدان مغناطیسی، امواج رادیویی و یک کامپیوتر تشکیل شده و می تواند با استفاده از آنها تصاویر دقیقی در اختیار ما قرار دهد و بهتر است بدانید که در این روش از اشعه ی X استفاده نمی شود.
ام آر آی(MRI) از آهنرباهای قدرتمند برای ایجاد یک میدان مغناطیسی قوی استفاده می کند تا اتم های بدن بیمار در یک راستا باهم همسو شوند. بعد از آن امواج رادیویی از دستگاه MRI فرستاده می شوند تا اتم ها را از موقعیت اصلی خود خارج کنند و زمانیکه امواج رادیویی قطع می شوند، اتم ها به موقعیت قبلی خود برمی گردند و سیگنال های رادیویی می فرستند، که این سیگنال ها توسط کامپیوتر دریافت می شوند و بعد از تحلیل به تصویر تبدیل می شوند و این روش برای بافت های نرم خیلی کاربردی است.

کاربردهای رایج MRI

ام‌آرآی (MRI) برای تشخیص بیماری‌های مختلف کاربرد دارد که نمونه هایی را باهم بررسی می کنیم:
1. بیماری‌های مغز و اعصاب مانند سکته مغزی، تومورهای مغزی، اسکلروز چندگانه، آسیب‌های نخاعی و ...
2. بیماری‌های قلب و عروق مانند سکته قلبی، غشای قلب و ...
3. بیماری‌های مفاصل و اندام‌های حرکتی مانند آرتروز، آسیب‌های بافت نرم و ...
4. بیماری‌های سینه مانند سرطان سینه، نقص مادرزادی قلب و ...
5. بیماری‌های کلیوی مانند سنگ کلیه، تومور کلیه و ...
6. بیماری‌های گوارشی مانند التهاب روده، تومور روده و ...

مزایا و معایب ام آر آی

آیا می دانید که ام آر آی هم مانند سی تی اسکن مزایا و معایبی دارد در اینجا برخی از آن ها را بررسی خواهیم کرد.
مزایا:
ام آر آی مزایای بسیاری دارد که در اینجا چند مورد از مهم ترین های آن را توضیح می دهیم:
1. یکی از مهم ترین و بزرگترین مزیت آن این است که از پرتوهای مضر یونیزان مثل پرتوهای X-ray و CT scan استفاده نمی کند و باعث کاهش ریسک‌های جانبی تابش اشعه می شود.
2. تصاویری با کیفیت و وضوح بالا از بافت‌های داخلی بدن تولید می کند.
3. قابلیت تصویربرداری چندبعدی دارد که در مشاهده دقیق تر و جامع تر کمک بسیاری می کند.
4. توانایی تصویربرداری در بخش‌های مختلف بدن مثل مغز، اعصاب، قلب، عروق، مفاصل، ستون فقرات و بافت‌های نرم و تشخیص دقیق تر آن ها را دارد.
5. در بسیاری از موارد، MRI برای تشخیص نیازی به تزریق کنتراست ندارد. و باعث کاهش ریسک عوارض ناشی از آن می شود مخصوصا افرادی که حساسیت دارویی دارند.
7. تشخیص دقیق تر در بیماران با آسیب نخاع و سایر بافت‌های مجاور آن.
8. برای تصویربرداری از بدن، از میدان مغناطیسی استفاده می کند و باعث تحریک و درد در بیمار نمی‌شود.
9. این تصویربرداری در بارداری قابل استفاده است، بدون اینکه به جنین ضرر برساند. حتی در مواقعی که احتمال چسبندگی جفت باشد بهترین راه تشخیص ام آر آی است.
معایب:
ام آر آی دارای مزایا و کاربردهای فراوان است، اما مانند هر ابزار تشخیصی محدودیت هایی نیز دارد که مهم ترین آنها عبارتند از:
1. ام آر آی یک روش تصویربرداری گران قیمت است. هزینه‌های مربوط به تجهیزات MRI، نگهداری و عملکرد آن بالاست، که ممکن است برای برخی افراد قابل دسترسی نباشد.
2. برخی افراد که تجهیزات پزشکی فلزی در بدن دارند مانند پیچ، پلاک، pace maker قلبی، و... نمی توانند از MRI استفاده کنند چون با میدان مغناطیسی تداخل دارد.
3. برخی از فرآیندهای MRI نیاز به صبر و عدم حرکت دارند. برخی افراد ممکن است به دلایل جسمانی یا روحی نتوانند به صورت طولانی در یک مکان بدون حرکت باقی بمانند.
4. در برخی موارد که از ماده کنتراست استفاده می شود می تواند عوارض نادری چون سرگیجه، تهوع یا حساسیت نسبت به این ماده را هم به همراه داشته باشد.
5. MRI برای تصویربرداری از بعضی بافت‌ها مانند استخوان‌ها به صورت دقیق و کامل مناسب نیست که سی تی اسکن در این مورد بهتر است.

استفاده از CT-Scan و MRI بستگی به نیازها و شرایط بالینی هر بیمار دارد که درباره ی زمان استفاده از هرکدام توضیحاتی می دهیم:
سی تی اسکن (CT scan):
برای تصویربرداری سریع در زمان های اضطراری استفاده می‌شود، مانند شکستگی استخوان، عفونت‌های حاد، خونریزی داخلی و ...
برای تشخیص بیماری‌های مربوط به دستگاه‌های داخلی مانند کبد، ریه، کلیه و مغز نیز استفاده می ‌شود.
ام آر آی (MRI):
ام‌آرآی برای تصویربرداری با دقت بالا و تشخیص دقیق‌تر در برخی موارد خاص استفاده می‌شود.
ام‌آرآی برای تصویربرداری بافت‌های نرم مانند مغز، نخاع، مفاصل، بافت عضلانی و ... مناسب است.
در مواردی که نیاز به تشخیص لغزش دیسک، جسم خارج شده، تشخیص سرطان، تشخیص اختلالات عروقی و ... باشد، معمولا MRI راه بهتری است.

فناوری CT scan و MRI در طی سال‌های اخیر تحولات زیادی داشته. حال به برخی از این نوآوری‌ها اشاره می کنیم:
CT scan:
- تکنولوژی Dual Energy CT scan که امکان تصویربرداری با دقت بالاتر و تشخیص دقیق‌تر در برخی موارد خاص را فراهم می کند.
- استفاده از تکنولوژی Spectral CT scan که امکان تشخیص و تصویربرداری برای موارد خاص مانند سرطان، بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های مفصلی و غیره را فراهم می‌کند.
- استفاده از تکنولوژی Adaptive Statistical Iterative Reconstruction (ASIR) که با کاهش میزان تابش پرتو X-ray، تصاویر با کیفیت بالاتر و با کمترین مقدار نویز به دست می‌آید.
MRI:
- استفاده از تکنولوژی Diffusion Tensor Imaging (DTI) که امکان تصویربرداری و بررسی سلول‌های عصبی در مغز را بهبود می‌بخشد.
- استفاده از تکنولوژی Functional MRI (fMRI) که امکان بررسی عملکرد مغز و فعالیت‌های آن را در زمان واقعی فراهم می‌کند.
- استفاده از تکنولوژی Magnetic Resonance Elastography (MRE) که با استفاده از میدان مغناطیسی، امکان بررسی سلامت بافت‌های نرم مانند کبد، کلیه و ... را فراهم می‌کند.

روش تصویربرداری باید با توجه به ناحیه ای که قرار است تصویربرداری انجام شود، شرایط جسمی بیمار، اولویت زمانی و... انتخاب شود که پزشک با توجه به اهمیت آن ها تصمیم میگیرد چه تستی انجام شود.
منابع:

my.clevelandclinic
radiologyinfo