سونوهیستروگرافی چیست و چه زمانی استفاده می شود؟

هیستروسونوگرافی چیست؟

سونوهیستروگرافی (Hysterosonography)یا سونو هیسترو نیز نامیده می‌شود یک روش تصویربرداری مفید و بدون اشعه از رحم است که برای ارزیابی دقیق ‌تر حفره و دیواره رحم به کار می‌رود که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر داخل رحم استفاده می شود
قابلیت تشخیص بسیاری از مشکلات از جمله خونریزی بدون دلیل واژن، ناباروری و سقط‌های مکرر را دارد اصولاً برای انجام این روش، پزشک به کمک اسپکولوم یک کاتتر حاوی محلول نمکی استریل را به داخل حفره رحم هدایت می‌کند تا بتواند وضعیت پوشش داخلی رحم را با استفاده از پروب اولتراسوند بهتر بررسی کند.

زمان انجام

زمان انجام بر اساس چندین فاکتور، از جمله دلیل انجام سونوگرافی و چرخه قاعدگی زنان، تعیین می‌شود، به طور کلی، این تست باید در زمان خاصی از چرخه قاعدگی انجام شود تا نتایج دقیق‌تری به دست آید چند نکته کلیدی عبارت اند از :

1.در فاز فولیکولار چرخه قاعدگی:

باید پس از پایان دوره قاعدگی و قبل از اواسط چرخه قاعدگی انجام شود، یعنی در روزهای 5 تا 10 چرخه قاعدگی باشد این زمان به دلیل ضخامت کمتر آندومتر در این دوره، برای مشاهده داخل رحم و شناسایی هرگونه غیرطبیعی مانند پولیپ‌ها یا فیبروئیدها مناسب است.

2. جلوگیری از انجام در دوره بارداری احتمالی:

معمولاً این تست باید قبل از تخمک‌گذاری انجام شود تا از انجام آن در زمان بارداری احتمالی جلوگیری به عمل آید.

3. در صورت خونریزی شدید یا غیرطبیعی:

اگر دلیل انجام بررسی خونریزی غیرطبیعی باشد، پزشک ممکن است زمان خاصی را بر اساس وضعیت بیمار تعیین کند.

4. برنامه‌ریزی بر اساس دلایل مختلف:

زمان انجام ممکن است بر اساس دلایل خاص دیگری برای انجام سونوگرافی یا پیگیری درمان‌های قبلی، تغییر کند.
برای بیمارانی که مشکل ناباروری دارند در طی 10 روز اول سیکل قاعدگی انجام می شود
در بیمارانی که پولیپ دارند، معمولاً در روزهای بعدی سیکل قاعدگی انجام می گیرد

اقدامات قبلی

آمادگی قبل از انجام سونوگرافی به اطمینان از دقت و ایمنی این روش تشخیصی کمک می‌ کند چند نکته برای آمادگی قبل از انجام این سونوگرافی عبارت اند از :
مشورت با پزشک:
قبل از انجام با پزشک خود در مورد داروهایی که استفاده می‌کنید، از جمله داروهای بدون نسخه، مکمل‌ها و داروهای گیاهی مشورت کنید برخی از داروها ممکن است مصرف انها منع شود.
خودداری از روابط جنسی:
پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند از روابط جنسی خودداری کنید تا اطمینان از بارداری در زمان انجام تست جلوگیری شود
اطلاع رسانی در مورد وضعیت بارداری:
اگر احتمال می‌دهید که باردار هستید، قبل از انجام سونوگرافی به پزشک خود اطلاع دهید.
بررسی وضعیت دستگاه داخل رحمی: (IUD)
اگر از دستگاه داخل رحمی (IUD) استفاده می‌کنید، در مورد آن با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است نیاز باشد که قبل از انجام تست IUD برداشته شود.
استفاده از داروها:
ممکن است قبل از انجام سونوگرافی از مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن برای کاهش احتمال ناراحتی یا درد استفاده شود و همچنین برای کاهش عفونت 2 روز قبل از انجام تست از کپسول داکسی ساکلسین استفاده شود.
همراه داشتن پد بهداشتی:
پس از انجام سونوگرافی، ممکن است مقداری خونریزی یا ترشح وجود داشته باشد داشتن چند پد بهداشتی در روز انجام سونوگرافی مفید خواهد بود.

نحوه انجام

سونوهیسترو، سونوگرافی با انفوزیون سالین یا SIS گفته می شود، این سونوگرافی یک تست ایمن ، بدون اشعه ونیازی به بیهوشی نیست برای انجام این سونوگرافی بیمارباید مثانه خود را تخلیه کند برای انجام این سونوگرافی بیماربرروی تخت مخصوص با زانوهای خم شده دراز می کشد معمولا پزشک ابتدا یک سونوگرافی ترانس واژینال اولیه را انجام می‌دهد تا بتواند وضعیت آندومتر (پوشش رحم) و ضخامت آن به همراه ناهنجاری‌های تخمدان را بررسی کند پزشک برای شروع سونوگرافی اسپکولوم استریل را به آرامی وارد داخل حفره واژن قرار می دهد سپس دهانه رحم را تمیز کرده و یک سوند فولی به داخل دهانه رحم وارد می کند هنگامی‌ که سوند در جای خود قرار گرفت اسپکولوم را برداشته و پروب ترانس واژینال را دوباره وارد کانال واژن می‌کند سپس در حین انجام سونوگرافی، محلول نرمال سالین استریل از طریق سوند فولی به داخل حفره رحم تزریق می‌شود این مایع برای جدا کردن دیواره‌های رحم از یکدیگر عمل می‌کند ممکن است حدود 30 دقیقه طول بکشد بعضی اوقات ممکن است به همراه سونوهیستروگرافی ، سونوگرافی داپلر برای بررسی بیشتر انجام گردد.

مراقبت های پس از هیستروسونوگرام

پس از انجام سونوگرافی، برخی از مراقبت‌ها و نکات مهم وجود دارد که بیماران باید به آن‌ها توجه داشته باشند تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود که شامل:
شاید بیمار درد یا گرفتگی خفیف داشته باشد استفاده از یک کیسه آب گرم یا مصرف مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن می‌تواند به کاهش این ناراحتی کمک کند.
ممکن است برخی از بیماران دچار خونریزی خفیف و لکه بینی شوند و یا خروج ترشحات آبکی از واژن داشته باشند در واقع این ترشحات همان آب نمکی است که به داخل رحم تزریق شده است و یا خروج ترشحات قرمز یا قهوه‌ای رنگ از واژن داشته باشند این مسئله معمولاً به ‌‎دلیل تحریک دیواره واژن با پروب و یا اسپکولوم ایجاد شده باشد که خطرناک نیست.
بیمار برای جلوگیری از افزایش خطر عفونت استفاده از تامپون یا داشتن روابط جنسی برای چند روز پس از سونوگرافی خودداری کند.
در صورت بروز تب، ترشحات بدبو بیمار به پزشک مراجعه کند زیرا می‌تواند نشانه‌هایی از عفونت باشد.
بسیاری از بیماران می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را بلافاصله پس از سونوگرافی از سر بگیرند، اما استراحت کافی و اجتناب از فعالیت‌های سنگین توصیه می‌شود.

به چه دلایلی سونو هیستروگرافی پیشنهاد می شود؟

ممکن است نتیجه ناهنجاری‌های رحمی مانند موارد زیر باشد:
• پولیپ
• فیبروم‌ رحم
• آتروفی آندومتر
• چسبندگی آندومتر
• ضایعات یا توده‌های بدخیم
• نقایص مادرزادی
• اینکه آیا لوله های فالوپ باز هستند یا بسته
• جای زخم در داخل رحم
• شکل غیر طبیعی رحم
• سرطان رحم
در صورت داشتن وجود چه علائمی پزشک ممکن است این سونوهیستروگرام را توصیه کند که شامل :
• خونریزی غیر طبیعی قاعدگی
• ناباروری
• سقط های مکرر
• معاینه لگن غیر طبیعی
• پریودهای سنگین‌تر یا طولانی‌تر
• در بین قاعدگی‌ها خونریزی واژینال
• درد های لگنی
برخی از آزمایشات و تصویربرداری‌هایی که می‌توانند به عنوان مکمل سونوهیستروگرافی استفاده شوند در ادامه آورده ایم.

روش های جایگزین

سونوگرافی ترانس‌واژینال:
قدم اول در ارزیابی سلامت رحم انجام می‌شود، زیرا یک روش غیر تهاجمی است و می‌تواند تصویر خوبی از ضخامت آندومتر و سایر ساختارهای داخلی ارائه دهد.
هیستروسکوپی:
این یک روش تهاجمی است که در آن از یک دوربین کوچک برای مشاهده مستقیم داخل رحم استفاده می‌شود واجازه می‌دهد تا پزشک به طور مستقیم به داخل رحم نگاه کند و هرگونه مشکلی مثل پولیپ‌ها، فیبروئیدها یا علل دیگر خونریزی‌های غیرطبیعی را مشاهده کنداین روش می‌تواند در کنار اطلاعات به دست آمده از سونوهیسترو برای تایید تشخیص و همچنین انجام درمان‌هایی مانند برداشتن پولیپ یا نمونه‌برداری استفاده شود.
MRI:
تصاویر بسیار دقیقی از بافت‌های نرم ارائه دهد مانند تشخیص آدنومیوزیس یا ارزیابی دقیق‌تر فیبروئیدها، مفید است. این روش می‌تواند ساختار و اندازه فیبروئیدها یا سایر تومورها را با دقت بالایی نشان دهد.
CT Scan:
در موارد خاص برای ارزیابی ساختارهای بزرگ‌تر یا مشکلاتی که بیشتر با ارگان‌های اطراف رحم مرتبط هستند، مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، به دلیل استفاده از تابش، معمولاً این روش کمتر ترجیح داده می‌شود.
آزمایش‌های خون و هورمونی:
برای فهم بهتر وضعیت هورمونی و سلامت عمومی بیمار استفاده می‌شوند. این آزمایش‌ها می‌توانند به تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای که ممکن است بر سلامت رحم تاثیر بگذارند، کمک کنند.
لاپاروسکوپی:
لاپاروسکوپی یک روش جراحی تهاجمی‌تر، است که برای تشخیص و درمان مشکلات مربوط به رحم و سایر ارگان‌های لگنی به کار می‌روداین فرآیند به پزشک اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به انجام برش‌های بزرگ، به طور مستقیم داخل شکم و لگن را مشاهده کند. در این روش، پزشک چندین برش کوچک را در ناحیه شکم ایجاد می‌کند و سپس لپاروسکوپ، که یک دوربین کوچک و ابزارهای جراحی است، از طریق این برش‌ها وارد شکم می‌شود.

عوارض هیستروسونوگرام

عوارض احتمالی هیسترو عبارتند از:
• لکه‌بینی یا خروج زیاد ترشحات از واژن
• بافت واژن و رحم بیمار دچار عفونت باکتریایی یا قارچی
• گرفتگی رحم
• سرگیجه

مزایای هیستروسونوگرافی

این روش مزایای زیادی دارد، از جمله:

تشخیص دقیق‌تر نسبت به سونوگرافی معمولی:

با تزریق مایع به داخل حفره رحم اجازه می‌دهد تا پزشکان ساختار داخلی رحم را با جزئیات بیشتری مشاهده کنند این امر به تشخیص دقیق‌تر مشکلات رحمی مانند پولیپ‌ها، فیبروئیدها کمک می‌کند.

غیر تهاجمی:

نسبت به روش‌های دیگر مانند هیستروسکوپی که نیاز به ورود ابزار به داخل رحم دارند کمتر تهاجمی است این روش درد کمتری دارد و خطر عفونت یا آسیب به رحم را به حداقل می‌رساند.

بدون نیاز به بیهوشی:

انجام این تست معمولاً بدون نیاز به بیهوشی انجام می‌شود، که این امر خطرات مرتبط با بیهوشی را از بین می‌برد و بازیابی را سریع‌تر می‌کند.

زمان کوتاه انجام:

این روش معمولاً در مدت زمان کوتاهی (معمولاً کمتر از 30 دقیقه) انجام می‌شود، که این امر آن را به یک گزینه مناسب برای بیمارانی تبدیل می‌کند که به دنبال روش‌های تشخیصی سریع هستند.

دقت بالا در تشخیص:

این روش می‌تواند با دقت بالایی انواع مختلفی از اختلالات رحمی را شناسایی کند، که این امر به پزشک کمک می‌کند تا برنامه درمانی دقیق‌تر و موثرتری را طراحی کند.

بهبود شانس باروری:

برای زنانی که با مشکلات باروری روبرو هستند، سونوهیسترو می‌تواند به شناسایی مشکلاتی که ممکن است بر توانایی آن‌ها برای باردار شدن تاثیر بگذارد، کمک کند و این امکان را فراهم می‌آورد که اقدامات درمانی مناسب انجام شود.

توانایی مشاهده مشکلات مخفی:

گاهی اوقات، سونوگرافی معمولی نمی‌تواند تمام جزئیات را نشان دهد، اما با افزودن مایع به داخل رحم در طی سونوهیسترو، می‌توان مشکلات پنهانی مانند ادنومیوزیس یا مشکلات داخلی رحم را که ممکن است در تصاویر معمولی دیده نشوند، شناسایی کرد.

تفاوت هیستروسونوگرام و عکس رنگی رحم

سونوهیستروگرافی و هیستروسالپنگوگرافی (HSG)، که گاهی به عنوان "عکس رنگی رحم" شناخته می‌شود، هر دو روش‌های تشخیصی هستند که برای بررسی رحم و لوله‌های فالوپ استفاده می‌شوند. با این حال، این دو روش در روش اجرا، مواد مورد استفاده و اطلاعاتی که ارائه می‌دهند، تفاوت دارند.

سونوهیستروگرافی

1- روش اجرا: در سونوهیستروگرافی، مایع استریل (معمولاً آب یا یک محلول نمکی) از طریق یک کاتتر کوچک به داخل حفره رحم تزریق می‌شود. سپس از امواج صوتی (اولتراسوند) برای ایجاد تصاویری از داخل رحم استفاده می‌شود.
2- اطلاعات ارائه شده: این روش برای بررسی داخل حفره رحم و تشخیص مشکلاتی مانند پولیپ‌ها، فیبروئیدها، شکل رحم و اختلالات مخاط رحم مناسب است.
3- غیر تهاجمی و کم درد: معمولاً بدون نیاز به بیهوشی انجام می‌شود و کمتر تهاجمی است.

هیستروسالپنگوگرافی (HSG) یا عکس رنگی رحم:

1- روش اجرا: در HSG، یک ماده حاجب رادیواکتیو از طریق واژن و دهانه رحم به داخل حفره رحم و لوله‌های فالوپ تزریق می‌شود. سپس از اشعه X برای تهیه تصاویر استفاده می‌شود.
2- اطلاعات ارائه شده: این روش بیشتر برای بررسی ساختار رحم و بررسی باز بودن لوله‌های فالوپ (برای تشخیص مشکلات باروری) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
3- تهاجمی‌تر و ممکن است کمی دردناک باشد: انجام آن ممکن است کمی دردناک باشد و گاهی اوقات نیاز به استفاده از مسکن دارد.

سونوهیستروگرافی برای چه بیمارانی محدودیت دارد؟

تنگی دهانه رحم:

پزشک قبل از انجام وضعیت و شدت تنگی دهانه رحم را ارزیابی کند اگر انتهای تحتانی رحم باریک و یا سفت شود به آن تنگی دهانه رحم می گویند.. این عارضه ورود کاتتر هیسترو را سخت می نماید در مواردی که تنگی دهانه رحم وجود دارد، استفاده از کاتترهای کوچکتر یا ابزارهای انعطاف‌پذیرتر ممکن است لازم باشد تا از آسیب به بافت و افزایش درد جلوگیری شود در صورتی که سونوهیستر به دلیل تنگی شدید دهانه رحم امکان‌پذیر نباشد، ممکن است پزشک روش‌های دیگری را برای ارزیابی رحم پیشنهاد دهد( مانند ام آر آی (MRI))

فیبروم و چسبندگی:

این سونوگرافی می‌تواند نشان دهد که فیبروم‌ها یا چسبندگی‌ها چگونه ممکن است بر باروری تأثیر بگذارند، مانند مسدود کردن لوله‌های فالوپ یا تغییر شکل حفره رحم، در حین انجام سونوگرافی ممکن است نیاز به استفاده از تکنیک‌های ویژه‌ای باشد تا مایع به خوبی در حفره رحم پخش شود وجود فیبروم، چسبندگی و انسداد لوله رحمی می تواند مانع از جریان مایع سالین به داخل رحم شودبیماران مبتلا به بیماری التهابی لگن (PID) در صورت عدم درمان نباید سونوهیستروانجام دهند.

تفسیر نتایج به دست آمده از Sonohysterography

نتایج به دست آمده از سونوهیستر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
نرمال:
نشان دهنده این است که ساختار داخل رحم و دیواره‌های آن ظاهری طبیعی دارند.
غیر نرمال:
1-پولیپ‌های رحمی: رشد‌های بنیادی خوش‌خیم در داخل رحم که می‌توانند باعث خونریزی‌های غیرطبیعی شوند.
2-فیبروئیدها: تومورهای خوش‌خیم ماهیچه‌ای که در دیواره رحم رشد می‌کنند و می‌توانند باعث خونریزی غیرطبیعی، درد یا مشکلات باروری شوند.
3-آدنومیوزیس: زمانی که بافت داخلی رحم (اندومتر) به داخل ماهیچه‌های رحم رشد می‌کند.
4-ساختار غیرطبیعی: شامل مواردی مانند تقسیمات یا جداشدگی‌های غیرطبیعی در حفره رحم که می‌تواند بر باروری تاثیر بگذارد.
5-سایر یافته‌ها: مانند التهاب، عفونت یا سرطان

سخن آخر

با ارائه تصاویر دقیق از داخل رحم، ابزاری کلیدی در تشخیص علل خونریزی‌های غیرطبیعی رحمی و شناسایی مشکلات ساختاری است این روش امکان بررسی عمیق‌تر مسائل مرتبط با باروری و راهنمایی‌های درمانی را فراهم می‌آورد، در حالی که ایمنی و راحتی بیمار را حفظ می‌کند. استفاده از آن در پزشکی مدرن، به عنوان پلی بین تشخیص دقیق و اقدامات درمانی مؤثر، امری ضروری است.