فئوکروموسیتوم؛ از علائم تا درمان

تعریف فئوکروموسیتوم

فئوکروموسیتوم یک تومور نادر و معمولاً خوش‌خیم است که از سلول‌های کروموفین غدد فوق کلیوی منشأ می‌گیرد. این تومور‌ها معمولاً هورمون‌هایی مانند آدرنالین و نورآدرنالین را تولید می‌کنند که می‌توانند باعث افزایش فشار خون و سایر علائم شوند.

علائم بیماری

علائم رایج این بیماری شامل موارد زیر است:
فشار خون بالا: این یکی از شایع‌ترین علائم است و ممکن است به صورت مداوم یا به صورت بحران‌های فشار خون بالا مشاهده شود.
تپش قلب: ضربان قلب سریع یا نامنظم ممکن است رخ دهد.
تعریق شدید: تعریق بی‌رویه و ناگهانی یکی از علائم متداول است.
سردرد: سردردهای شدید و ناگهانی که ممکن است به صورت مکرر اتفاق بیفتد.
لرزش و اضطراب: لرزش دست‌ها و بدن و همچنین حس اضطراب و نگرانی بدون دلیل مشخص از علائم احتمالی این بیماری است.
کاهش وزن: برخی افراد ممکن است بدون دلیل مشخص وزن خود را از دست بدهند.
تهوع و استفراغ: احساس تهوع و استفراغ به خصوص در هنگام بحران‌های فشار خون بالا ممکن است رخ دهد.
درد شکم یا قفسه سینه: درد در ناحیه شکم یا قفسه سینه که ممکن است با علائم دیگر همراه باشد.
خستگی و ضعف: احساس خستگی و ضعف عمومی که ممکن است با دیگر علائم همراه باشد.
این علائم ممکن است به صورت متناوب یا پیوسته بروز کنند و شدت آنها می‌تواند متغیر باشد.

روش های تشخیص

تشخیص این بیماری معمولاً شامل مراحل مختلفی است که به پزشکان کمک می‌کند تا این تومور را شناسایی و تأیید کنند. برخی از روش‌های معمول تشخیص عبارتند از:

آزمایشات خون و ادرار

اندازه‌گیری متانفرین‌ها و نورمتانفرین‌ها: این مواد متابولیت‌های اپی‌نفرین و نوراپی‌نفرین هستند و در خون و ادرار افراد با فئوکروموسیتوم معمولاً به مقدار بیشتری یافت می‌شوند.
آزمایش کاتکولامین‌ها: اندازه‌گیری سطح کاتکولامین‌ها در خون و ادرار می‌تواند به تشخیص کمک کند.

تصویربرداری

سی‌تی اسکن (CT Scan): ممکن است پزشک تصویربرداری مقطعی از شکم و ناحیه فوق کلیوی برای مشاهده تومور را درخواست کند.
ام‌آر‌آی (MRI): تصویربرداری با استفاده از میدان مغناطیسی که به مشاهده جزئیات بیشتر تومور کمک می‌کند.
اسکن MIBG: استفاده از یک ماده رادیواکتیو که به تومورهای pheochromocytoma می‌چسبد و در تصاویر رادیولوژی قابل مشاهده است.
پت اسکن (PET Scan): تصویربرداری با استفاده از گلوکز رادیواکتیو که به تشخیص تومور کمک می‌کند.

تست‌های تخصصی دیگر

تست سرکوب کلونیدین: کلونیدین یک داروی کاهش دهنده فشار خون است که به کاهش سطح کاتکولامین‌ها در خون کمک می‌کند. اگر پس از مصرف کلونیدین سطح کاتکولامین‌ها به طور قابل توجهی کاهش نیابد، ممکن است pheochromocytoma مطرح باشد.
تست‌های ژنتیکی: برخی موارد pheochromocytoma به صورت ارثی هستند. تست‌های ژنتیکی می‌توانند به شناسایی جهش‌های ژنتیکی مرتبط با این تومور کمک کنند.
تشخیص دقیق pheochromocytoma نیاز به ارزیابی جامع توسط پزشکان متخصص دارد و ممکن است شامل چندین مرحله و آزمایش باشد تا تومور به طور کامل شناسایی و درمان مناسب برنامه‌ریزی شود.

روش های درمان

درمان این بیماری بستگی به اندازه، محل و شدت تومور دارد. روش‌های درمان معمولاً شامل موارد زیر می‌شوند:

جراحی

برداشتن تومور: جراحی اصلی‌ترین روش درمان pheochromocytoma است. در این روش، تومور با جراحی از غده فوق کلیوی برداشته می‌شود. این عمل می‌تواند به صورت باز (جراحی سنتی) یا لاپاروسکوپی (جراحی کم تهاجمی) انجام شود.
آدرنالکتومی: اگر تومور بزرگ باشد یا در هر دو غده فوق کلیوی وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به برداشتن کامل غده فوق کلیوی (آدرنالکتومی) باشد.

درمان دارویی

کنترل فشار خون و کاهش کاتکولامین‌ها: قبل از جراحی، معمولاً داروهایی برای کنترل فشار خون و کاهش سطح کاتکولامین‌ها تجویز می‌شوند. این داروها شامل آلفا بلاکرها (مانند فنوکسی‌بنزامین) و بتا بلاکرها (مانند پروپرانولول) هستند.
داروهای دیگر: در مواردی که جراحی امکان‌پذیر نباشد یا تومور متاستاز داده باشد، ممکن است از داروهای شیمی‌درمانی یا داروهای رادیو اکتیو مانند MIBG برای کنترل تومور استفاده شود.

درمان‌های تکمیلی

رادیوتراپی: در موارد نادر، رادیوتراپی ممکن است به عنوان یک روش درمان مکمل برای کنترل تومورهای متاستاز داده یا غیر قابل جراحی استفاده شود.
پرتودرمانی داخلی: استفاده از مواد رادیواکتیو که به طور مستقیم به تومور تزریق می‌شوند و آن را از داخل تخریب می‌کنند.

پیگیری و نظارت

کنترل منظم: پس از درمان، پیگیری منظم با آزمایشات خون و ادرار برای بررسی عود تومور و ارزیابی عملکرد غدد فوق کلیوی ضروری است.
تصویربرداری‌های دوره‌ای: اسکن‌های دوره‌ای CT یا MRI برای نظارت بر وضعیت بیمار و تشخیص هرگونه عود یا متاستاز تومور انجام می‌شود.
تشخیص و درمان pheochromocytoma نیاز به تخصص‌های مختلف از جمله غدد درون‌ریز، جراحی، رادیولوژی و انکولوژی دارد. برنامه درمانی باید بر اساس شرایط خاص هر بیمار تنظیم شود.

نکات تغذیه ای

تغذیه مناسب برای بیماران مبتلا به pheochromocytoma می‌تواند به کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. در اینجا چند نکته تغذیه‌ای برای این بیماران آورده شده است:

کاهش مصرف نمک

مصرف بیش از حد نمک می‌تواند به افزایش فشار خون منجر شود. بهتر است مصرف نمک را محدود کنید و از غذاهای پر نمک مانند فست فودها، کنسروها، و غذاهای فرآوری شده پرهیز کنید.

مصرف مواد غذایی با پتاسیم بالا

غذاهای غنی از پتاسیم مانند موز، سیب‌زمینی، اسفناج و آووکادو می‌توانند به تنظیم فشار خون کمک کنند.

پرهیز از کافئین و الکل

مصرف کافئین (در قهوه، چای، نوشابه‌های انرژی‌زا و نوشابه‌های گازدار) و الکل می‌تواند فشار خون را افزایش دهد و علائم فئوکروموسیتوم را تشدید کند.

افزایش مصرف فیبر

غذاهای پر فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات می‌توانند به حفظ سلامت قلب و عروق کمک کنند.

پرهیز از غذاهای پرچرب و فرآوری شده

این غذاها می‌توانند به افزایش وزن و افزایش فشار خون منجر شوند. بهتر است از غذاهای سرخ شده، فست فودها و غذاهای پرچرب پرهیز کنید.

مصرف پروتئین‌های کم‌چرب

انتخاب منابع پروتئین کم‌چرب مانند مرغ بدون پوست، ماهی، حبوبات و محصولات لبنی کم‌چرب می‌تواند به بهبود سلامت عمومی کمک کند.

هیدراتاسیون مناسب

نوشیدن مقدار کافی آب در روز به حفظ سلامت عمومی و کمک به تنظیم فشار خون کمک می‌کند.

غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها

مصرف میوه‌ها و سبزیجات غنی از آنتی‌اکسیدان مانند توت‌ها، سبزیجات برگ‌دار، و مغزها می‌تواند به کاهش استرس اکسیداتیو در بدن کمک کند.

پرهیز از غذاهای تحریک‌کننده

برخی غذاها مانند غذاهای تند و ادویه‌دار می‌توانند علائم فئوکروموسیتوم را تشدید کنند. بهتر است از این غذاها پرهیز کنید.

مشاوره با یک متخصص تغذیه

برای داشتن برنامه تغذیه‌ای مناسب و اختصاصی برای شرایط خاص خود، مشاوره با یک متخصص تغذیه می‌تواند بسیار مفید باشد.
این نکات تغذیه‌ای می‌توانند به بیماران مبتلا به فئوکروموسیتوم کمک کنند تا علائم خود را بهتر مدیریت کنند و سلامت عمومی خود را بهبود بخشند.

کلام پایانی

pheochromocytoma یک تومور نادر است که در غدد فوق کلیوی رشد می‌کند و می‌تواند باعث ترشح بیش از حد هورمون‌های اپی‌نفرین و نوراپی‌نفرین شود. این تومور ممکن است علائمی چون فشار خون بالا، تپش قلب، تعریق شدید، سردرد و لرزش ایجاد کند. با اینکه این بیماری می‌تواند جدی باشد، اما با تشخیص صحیح و درمان مناسب، معمولاً قابل کنترل و درمان است.


منابع
cancer
mayoclinic