هپاتیت چیست؛ علت‌ها و روش‌های پیشگیری

هپاتیت چیست؟

hepatitis به التهاب کبد اطلاق می‌شود که می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. این بیماری می‌تواند حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (بلند مدت) باشد و علائم آن می‌تواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد. همچنین می‌تواند منجر به آسیب جدی به کبد، فیبروز (تشکیل بافت زخم)، سیروز (تشکیل بافت زخم شدید) و حتی سرطان کبد شود.

روش های تشخیص

تشخیص hepatitis شامل مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و ارزیابی‌های پزشکی است که به شناسایی نوع بیماری، مرحله و میزان آسیب کبد کمک می‌کند. در زیر به روش‌های مختلف تشخیص این بیماری اشاره می‌کنیم:

ارزیابی بالینی

تاریخچه پزشکی: پزشک اطلاعاتی در مورد علائم، سابقه بیماری‌ها، مصرف داروها، مصرف الکل، سفرهای اخیر و رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد مخدر یا رفتارهای جنسی پرخطر جمع‌آوری می‌کند.
معاینه فیزیکی: پزشک ناحیه شکم را معاینه می‌کند تا وجود هرگونه درد، تورم یا تغییرات دیگر را بررسی کند.

آزمایش‌های خونی

آزمایش‌های عملکرد کبد (Liver Function Tests, LFTs): این آزمایش‌ها شامل اندازه‌گیری آنزیم‌های کبدی (ALT، AST، ALP)، بیلی‌روبین و آلبومین است. افزایش سطح آنزیم‌های کبدی می‌تواند نشانه التهاب یا آسیب کبد باشد.
آزمایش‌های اختصاصی برای ویروس‌های hepatitis:
A hepatitis: آزمایش آنتی‌بادی‌های IgM و IgG برای ویروس (HAV) هپاتیت آ.
B hepatitis: آزمایش‌های سطح آنتی‌ژن سطحی هپاتیت ب (HBsAg)، آنتی‌بادی‌های ضد HBc، و آنتی‌بادی‌های ضد HBs.
C hepatitis: آزمایش آنتی‌بادی‌های ضد ویروس هپاتیت سی (HCV) و تست PCR برای شناسایی RNA ویروس.
D hepatitis: آزمایش آنتی‌بادی‌های ضد ویروس هپاتیت دی (HDV) و تست PCR.
E hepatitis: آزمایش آنتی‌بادی‌های IgM و IgG برای ویروس هپاتیت ای (HEV).

تست‌های تصویربرداری

سونوگرافی: سونوگرافی کبد می‌تواند اندازه و ساختار کبد را نشان دهد و وجود هرگونه توده یا تغییرات دیگر را بررسی کند.
CT Scan و MRI: این تکنیک‌ها می‌توانند تصاویر دقیق‌تری از کبد فراهم کنند و به تشخیص تغییرات جزئی‌تر در بافت کبد کمک کنند.
فیبرواسکن (FibroScan): یک روش غیرتهاجمی برای اندازه‌گیری سختی کبد که می‌تواند میزان فیبروز (بافت زخم) کبد را ارزیابی کند.

بیوپسی کبد

بیوپسی کبد: در این روش، نمونه‌ای کوچک از بافت کبد با استفاده از سوزن برداشته می‌شود و تحت میکروسکوپ بررسی می‌شود. این روش می‌تواند اطلاعات دقیقی در مورد میزان التهاب، فیبروز و آسیب کبد فراهم کند.

تست‌های مولکولی و ژنتیکی

تست PCR: برای شناسایی و اندازه‌گیری RNA یا DNA ویروس‌های hepatitis در خون، که می‌تواند به تشخیص عفونت فعال کمک کند.
ژنوتایپینگ ویروس: برای تعیین نوع خاص ویروس hepatitis C که می‌تواند به تصمیم‌گیری در مورد درمان کمک کند.

تست‌های سرولوژیک

آنتی‌بادی‌ها و آنتی‌ژن‌ها: تست‌های سرولوژیک برای شناسایی حضور آنتی‌بادی‌ها یا آنتی‌ژن‌های خاص ویروس‌های hepatitis انجام می شوند. این تست‌ها می‌توانند تعیین کنند که آیا عفونت فعلی یا قبلی وجود دارد و آیا فرد نسبت به ویروس ایمنی پیدا کرده است یا نه.

دلایل به وجود آمدن hepatitis

دلایل متعددی برای به وجود آمدن این بیماری وجود دارد که می‌توان آن‌ها را به دو دسته اصلی تقسیم کرد: عفونی و غیرعفونی.

دلایل عفونی

ویروس‌ها:
A hepatitis: انتقال از طریق مصرف آب و غذای آلوده.
B hepatitis: انتقال از طریق تماس با خون آلوده، استفاده مشترک از سوزن، تماس جنسی بدون محافظت و از مادر به نوزاد.
C hepatitis : عمدتاً از طریق تماس با خون آلوده، استفاده مشترک از سوزن و ابزار تیز.
D hepatitis : فقط در افرادی که به B hepatitis مبتلا هستند قابل مشاهده است و از طریق همان مسیرهای انتقال B hepatitis انتقال می‌یابد.
E hepatitis : انتقال از طریق مصرف آب آلوده، به خصوص در مناطق با شرایط بهداشتی نامناسب.

دلایل غیرعفونی

الکل: مصرف زیاد الکل می‌تواند به التهاب و آسیب کبد منجر شود که به آن hepatitis الکلی گفته می‌شود.
داروها و سموم: برخی داروها و مواد شیمیایی می‌توانند باعث hepatitis دارویی یا سمی شوند.
بیماری‌های خودایمنی: در این شرایط، سیستم ایمنی بدن به کبد حمله می‌کند و باعث التهاب آن می‌شود که به آن hepatitis خودایمنی گفته می‌شود.
بیماری‌های متابولیک: برخی از بیماری‌های متابولیک مانند هموکروماتوز (تجمع زیاد آهن در بدن) یا بیماری ویلسون (تجمع زیاد مس در بدن) می‌توانند منجر به hepatitis شوند.

علائم و نشانه ها

علائم این عارضه می‌تواند متفاوت باشد و شامل موارد زیر است:
علائم عمومی: خستگی، ضعف، از دست دادن اشتها، تهوع، استفراغ.
علائم مربوط به کبد: درد یا تورم در ناحیه کبد (قسمت بالایی راست شکم)، زردی پوست و چشم‌ها (یرقان)، تیره شدن ادرار، روشن شدن رنگ مدفوع.
علائم حاد: تب، سردرد، درد مفاصل.

روش های پیشگیری

واکسن‌ها: واکسن‌هایی برای هپاتیت A و B وجود دارد که می‌توانند از بروز این بیماری‌ها جلوگیری کنند.
اجتناب از مصرف الکل و مواد مخدر: مصرف کم الکل و عدم استفاده از مواد مخدر تزریقی می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد.
رعایت بهداشت: شستن دست‌ها و استفاده از وسایل بهداشتی شخصی می‌تواند از انتقال ویروس‌های این عارضه جلوگیری کند.

سخن آخر

hepatitis یک بیماری جدی است که می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی به وجود آید. شناخت دقیق علت و نوع این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا می‌تواند به تشخیص درست و درمان مناسب کمک کند. با انجام آزمایش‌های مناسب و رعایت اقدامات پیشگیرانه مانند واکسیناسیون، بهداشت فردی و رفتارهای جنسی ایمن می‌توان از شیوع و عوارض این بیماری جلوگیری کرد. در صورت بروز علائم مشکوک، مراجعه به پزشک و انجام بررسی‌های لازم می‌تواند به پیشگیری از عوارض جدی و بهبود سریع‌تر کمک کند.

منابع
who
cdc