اندیمتریوز را کاملا بشناسید

اندومتریوز چیست؟

Endometriosis یا اندومتریوز یکی از بیماری های شایع و دردناک است که در این نوع بیماری بافتی مشابه بافت پوشش داخلی رحم خارج از رحم رشد می کند و اغلب در همان ناحیه لگنی اتفاق می افتد و آن ها را درگیر می کند. نواحی که معمولا در بیشتر موارد درگیر می کند شامل تخمدان ها، لوله های فالوپو بافت پوشانند لگنی است. عملکرد این بافت اندومتریوز مانند پوشش داخلی رحم است و با هر سیکل قاعدگی دیواره آن ضخیم، تجزیه و خونریزی می کند اما چون در مکانی اتفاق می افتد که نباید باشد از بدن هم خارج نمی شود. اگر اندومتروز تخمدان ها را درگیر کند ممکن است کیست های اندومتریوم ایجاد شود و در بافت های اطراف بافت اسکار ایجاد شود و همچنین ممکن است باعث ایجاد چسبندگی هم شود.

در چه جاهایی ممکن است این بیماری اتفاق بیفتد؟

این بیماری در اغلب موارد در ناحیه لگنی مثل خارج رحم، لوله های فالوپ، تخمدان ها، واژن، صفاق (پوشش داخلی)، مثانه و حالب، روده ها، رکتوم و دیافراگم اتفاق می افتد. این بیماری می تواند دوران قاعدگی دردناکی برای افراد ایجاد کند و همچنین در برخی افراد ممکن است باعث ناباروری هم شود. البته برخی عوامل هم مانند سابقه خانودگی، شروع اولین قاعدگی قبل از 11 سالگی، نقص در رحم یا لوله های فالوپ، طول چرخه قاعدگی و مدت زمان خونریزی می تواند در ابتلا به آن تاثیر گذار باشد.

آیا اندومتریوز سرطان است؟

در واقع این بیماری به خودی خود سرطان نیست اما به دلیل نحوه رفتار و عملکرد سلول ها و هورمون های بدن ممکن است احتمال ابتلا به برخی سرطان ها در افراد افزایش یابد یکی از سرطان هایی که در افراد مبتلا به این اختلال دیده شده است سرطان تخمدان است اما باید بدانید که لزوما همه ی افرادی که این اختلال را دارند به این سرطان و سایر سرطان ها مبتلا نمی شوند.

علائم اندومتریوز

اولین علامت

یکی از اولین علامت های آن درد شدید یا خفیف مخصوصا در ناحیه شکم، کمر و لگن است.

علائم دیگر

علائم شایع دیگر می تواند عبارت باشداز:
دوره های قاعدگی دردناک (در حین یا در بین سیکل ها)
خونریزی بیش از حد در دوره های قاعدگی یا خونریزی خفیف و لک بینی در بین سیکل ها
درد در حین رابطه جنسی یا بعد از آن (بسیار شایع است)
حرکات روده دردناک
مشکلات باروری
باید توجه داشت که شدت درد همیشه وابسته به میزان رشد اندومتریوز نیست و ممکن است رشد زیادی داشته باشد اما بدون درد باشد یا درد اندکی داشته باشد و این به این معناست که برخی افراد مبتلا ممکن است بدون هیچ گونه علامتی باشند و در حین درمان ناباروری و یا به دلایل دیگری متوجه آن شوند.
گاهی ممکن است این بیماری با موارد دیگری اشتباه گرفته شود مانند بیماری التهابی لگن، کیست تخمدان، سندروم روده تحریک پذیر (IBS) که ممکن است باعث دردهای لگنی شوند البته ممکن است این موارد حتی با اندومتریوز نیز همراه شوند.

دلایل اندومتریوز

احتمالا برای شما سوال است که چرا باید این بافت خارج از رحم رشد کند؟ در حقیقت علت اصلی آن تا به امروز ناشناخته است ولی ممکن است دلایل زیر را نیز داشته باشد:

برگشت خون قاعدگی (قاعدگی معکوس)

خون حاوی سلول های آندومتر به جای خروج از بدن در طول قاعدگی وارد لوله های فالوپ و لگن می شوند و به دیواره های لگن و اندام های لگن چسبیده و در آنجا رشد کنند و در هر سیکل ضخیم، تجزیه و خونریزی کنند.

تغییر شکل

برخی سلول های بدن (توسط هورمون هایی مانند استروژن) ممکن است به سلول های آندومتر تبدیل و در قسمت های دیگری از بدن چسبیده و شروع به رشد کنند.

انتقال توسط رگ های خونی

این بافت ها از طریق خون یا سیستم لنفاوی هم می توانند به سایر قسمت های بدن نیز منتقل و پخش شوند.

عمل های جراحی

این سلول ها ممکن است پس از برخی از جراحی ها مانند سزارین یا هیسترکتومی به بافت اسکار ناشی از بریدگی ایجاد شده مانند دیواره های شکم چسبیده و رشد کنند.

عوارض اندومتریوز

برخی از عوارضی که ممکن است این اختلال به همراه داشته باشد در زیر شرح داده ایم:

ناباروری

بزرگ ترین مشکلی که ممکن است این اختلال ایجاد کند و حتی به واسطه ی همین عارضه که ایجاد کرده متوجه این اختلا و بیماری شوید مشکل در باروری است و بیش از نیمی از افرادی که به این بیماری مبتلا شده اند دچار ناباروری هم می شوند اما برای همه اتفاق نمی افتد و افرادی هم هستند که بیماری اندومتریوز را دارند ولی مشکلی هم در بارداری ندارند.

سرطان

همانطور که در بالاتر به آن اشاره کردیم این بیماری خودش سرطان نیست ولی ممکن است ابتلا به برخی سرطان ها را افزایش دهد مثل سرطان تخمدان که این اتفاق ممکن ایت خیلی کم رخ دهد ولی سرطان آدنوکارسینوم ممکن است در آینده در برخی افرادی که این اختلال را داشته اند دیده شود.

تشخیص اندومتریوز

تشخیص اندومتریوز معمولا ترکیبی از روش های تشخیصی است. برخی از روش‌های تشخیصی اندومتریوز عبارتند از:

سونوگرافی

سونوگرافی یکی از روش های تشخیصی است که با استفاده از امواج صوتی تصاویری دقیقی از اندام های داخلی می تواند تهیه کند. برای تشخیص اندومتریوز هم از سونوگرافی ترانس واژینال (Transvaginal Ultrasound) و هم از سونوگرافی شکم لگن (Transabdominal Ultrasound) برای بررسی اندام های داخلی ناحیه لگن مثل واژن، رحم، لوله های فالوپ، تخمدان ها و سایر اندام ها استفاده می شود. در روش واژینالمبدل وارد واژینال می شود.

لاپاراسکوپی

لاپاراسکوپی روشی است که از طریق دستگاهی که شامل یک لوله باریک با یک دوربین و یک سیستم نوردهی است توسط جراح وارد شکم فرد می شود و برای بررسی رحم، تخمدان و لوله های فالوپ، به کار می رود. با استفاده از این روش می توان اندام های داخل شکم و لگن را به صورت زنده مشاهده کرد.
لاپاراسکوپی به عنوان یک روش جراحی تشخیصی و همچنین درمانی برای مشکلات زنانه مانند اندومتریوز، تخمدان‌های پلی‌کیستیک، عفونت های تخمدان و مشکلات دیگر استفاده می شود.

بایوپسی

گاهی ممکن است برای بررسی و تشخیص بهتر نیاز باشد از روش بایوپسی که نمونه برداری از بافت داخل رحم است باشد.

تصویربرداری تشدید مغناطیس هسته ای (MRI)

ام آر آی با استفاده از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی انجام می شود و می تواند تصاویر دقیق و با کیفیتی از نواحی لگن (رحم و اندومتر) برای بررسی بهتر فراهم کند.

آزمایش های خون

انجام آزمایش های خون برای بررسی سطح هورمون ها و دیگر شاخص های مرتبط با فعالیت رحم لازم است و بنا به نظر پزشک ممکن است درخواست شود.
استفاده از هرکدام ازروش ها و ترکیب استفاده از آن ها با توجه به شدت علائم و صلاح دید پزشک برای تشخیص این اختلال ممکن است متفاوت باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

زمانیکه هر کدام از علائم بالا وجود داشت بهتر است به پزشک مراجعه شود اما از آنجایی که برخی افراد ممکن است مبتلا به این بیماری باشند ولی هیچ گونه دردی هم نداشته باشند بهتر است هر سال چکاپ شوند تا در صورت وجود هرگونه مشکلی به موقع تشخیص داده شود و بهترین راه درمان برای آن در نظر گرفته شود.

بهترین زمان سونوگرافی برای تشخیص اندومتریوز

به صورت کلی بهترین زمان برای انجام سونوگرافی برای تشخیص به محض مشاهده ی علائم باید به پزشک مراجعه کرد و در صورتی که پزشک سونوگرافی را توصیه کرد باید انجام شود اما در صورتیکه برای تست های غربالگری و چکاپ سالیانه می خواهید سونوگرافی انجام دهید بهترین زمان آن در هفته دوم دوره قاعدگی (پس از اتمام خونریزی قاعدگی) حدود 10-14 روز پس از شروع خونریزی است چون در این زمان، اندومتر (پوشش داخلی رحم) به حالت ضخیم تر خود می رسد و به راحتی قابل مشاهده است.

راه های درمان اندومتریوز

روش های درمانی شامل موارد زیر است:

روش های غیر جراحی (هورمون درمانی)

درمان هورمونی برای اندومتریوز شامل استفاده از داروهایی است که هدف آن ها کنترل سطح هورمون های زنانه (استروژن و پروژسترون) و کاهش رشد بافت اندومتر است. این داروها ممکن است به صورت تک یا ترکیبی باهم استفاده شوند.
در ادامه برخی از داروهای هورمونی که برای درمان اندومتریوز استفاده می شوند را توضیح خواهیم داد که توصیه اکید می شود از مصرف خود سرانه پرهیز شود چرا که ممکن است عوارضی برای سلامتی افراد داشته باشد.
آگونیست های گنادوتروپین (GnRH)
این داروها با کاهش سطح هورمون های جنسی زنانه (استروژن و پروژسترون)، باعث مهار فعالیت تخمدان ها و کاهش رشد بافت اندومتر می شوند.
آنتی استروژن ها
داروهایی که به عنوان آنتی استروژن عمل می کنند، به منظور کاهش تأثیر استروژن بر رشد بافت اندومتر و کاهش خونریزی ماهانه استفاده می شوند.
پروژسترون
داروهای پروژسترون به منظور کاهش رشد بافت اندومتر و کاهش خونریزی ماهانه مورد استفاده قرار می گیرند.

روش های جراحی

انواع روش های درمانی عبارتند از:
لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی یک روش جراحی کم تهاجم برای درمان است. در این روش، از یک تلسکوپ کوچک شامل دوربین و نور برای بررسی آندومتریوز به درون شکم فرستاده می شود و یا بافت برداشته می شود و یا آن را تخریب می کنند (یا هردو روش ترکیبی انجام می شود).
لاپاراتومی
زمانیکه جراحی سخت و پیچیده باشد و لاپاراسکوپی گزینه ی مناسبی نباشد از لاپاراتومی استفاده می کنند. این روش با ایجاد برشی بر روی شکم و برداشتن یا سوزاندن کیست و بافت انجام می شود.
هیسترکتومی
در برخی از افراد ممکن است دو روش گفته شد میسر نباشد و نیاز به جراحی گسترده تری باشد که در این حلت از هیسترکتومی استفاده می شود. در این روش با برداشتن رحم، دهانه رحم و لوله های فالوپ و یا برداشتن تخمدان ها درمان انجام می شود.

کلام آخر

اندمتریوز بیماری شایعی است و بافتی مشابه بافت پوشش داخلی رحم در خارج از رحم به دلایل مختلفی رشد می کند و ممکن است باعث مشکلاتی مثل سرطان یا ناباروری شود. این بیماری ممکن است علائمی هم نداشته باشد ولی رایج ترین علامت آن درد در ناحیه لگن است. برای تشخیص آن با توجه به نظر پزشک ممکن است ترکیبی از روش های MRI، سونوگرافی، لاپاراسکوپی، بایوپسی و ... استفاده شود و این بیماری در اغلب موارد راه درمان هم غیر جراحی و هم جراحی دارد. برای دریافت نوبت به راحتی می توانید از طریق سایت ایران نوبت اقدام فرمایید.

منابع
mayoclinic
my.clevelandclinic