خونریزی داخلی چه علائمی دارد؟

شناخت علائم هشداردهنده خونریزی داخلی و تصمیم سریع برای مراجعه به پزشک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برخلاف خونریزی‌های خارجی در این حالت خون‌ریزی درون بدن اتفاق می‌افتد و ممکن است نشانه‌های آن واضح نباشد. خونریزی داخلی یا هموراژی داخلی به وضعیتی گفته می‌شود که خون از رگ‌های بدن خارج شده و به فضای داخلی اعضا یا بافت‌ها راه پیدا می‌کند. این اتفاق ممکن است در نتیجه ضربه، جراحی، بیماری‌های زمینه‌ای یا پارگی رگ‌ها رخ دهد. علائم هموراژی داخلی بسته به محل، سرعت و شدت خونریزی بسیار متفاوت است. برخی از مهم‌ترین علائم عبارتند از:
درد شکمی یا عمومی: درد ناگهانی و شدید و مداوم در ناحیه شکم یا سینه می‌تواند علامت هموراژی داخلی باشد؛ به ویژه اگر همراه با تورم یا احساس فشار باشد.
ضعف و سرگیجه: احساس ضعف ناگهانی، بی‌حالی، غش کردن یا سرگیجه ممکن است ناشی از کاهش حجم خون و افت فشار باشد.
رنگ‌پریدگی و سرد شدن پوست: کاهش گردش خون باعث رنگ‌پریدگی شدید و سردی یا تعریق غیرمعمول بدن می‌شود.
ضربان قلب بالا و تنگی نفس: بدن برای جبران کاهش حجم خون، ضربان قلب را افزایش می‌دهد. تنگی نفس یا نفس‌کشیدن سخت نیز شایع است.
شکم متورم یا سفت: در خونریزی‌های شکمی، تورم و سفتی یا حساسیت شدید لمس شکم مشاهده می‌شود.
اختلال هوشیاری: در موارد شدید فرد دچار سردرگمی و گیجی یا حتی بی‌هوشی لحظه‌ای می‌شود.
مدفوع یا ادرار خونی: در خونریزی دستگاه گوارش یا مجاری ادراری مشاهده خون در مدفوع (سیاه یا قرمز) یا ادرار به رنگ صورتی/قرمز هشداردهنده است.
کبودی یا خون‌مردگی بی‌دلیل و وسیع: کبودی‌های گسترده یا ناگهانی بدون ضربه مشهود مخصوصاً در اطراف شکم، سینه یا پشت می‌تواند نشانه هموراژی داخلی باشد.

ضربه یا آسیب شدید (ترومای بلانت یا نافذ)

تصادفات رانندگی و سقوط از ارتفاع و ضربه به شکم یا قفسه سینه و جراحات ناشی از اجسام نوک‌تیز (چاقو، گلوله) از شایع‌ترین عوامل بروز خونریزی داخلی هستند. این آسیب‌ها می‌توانند باعث پارگی و له‌شدگی یا سوراخ شدن اندام‌های داخلی و رگ‌ها شوند.

پارگی یا زخم اندام‌های داخلی

زخم معده و پارگی روده یا سوراخ‌شدن زخم‌های دستگاه گوارش، پارگی طحال و کبد یا سایر اندام‌ها به دلایل غیر تروماتیک مانند بیماری یا التهاب می‌توانند باعث خروج خون به داخل شکم یا سایر حفره‌های بدن شوند.

بیماری‌های عروقی و اختلالات انعقادی

ناهنجاری‌های مادرزادی یا اکتسابی عروق (آنوریسم‌ها، واریس دستگاه گوارش) و بیماری‌های انعقادی مثل هموفیلی و یا کمبود پلاکت (ترومبوسیتوپنی) احتمال هموراژی داخلی را بالا می‌برد.

مصرف داروهای خاص

داروهای ضد انعقاد خون (وارفارین و هپارین و داروهای جدیدتر) و داروهای ضد پلاکت (آسپرین و کلوپیدوگرل) و حتی برخی داروهای مسکن می‌توانند با کاهش توان لخته‌سازی خون زمینه را برای خونریزی داخلی فراهم کنند.

تومورها و سرطان‌ها

رشد برخی تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم در اندام‌های داخلی به‌ویژه کبد، روده، کلیه یا رحم می‌تواند با آسیب به رگ‌ها یا دیواره عضو خونریزی ایجاد کند.

پارگی یا ترکیدگی آنوریسم‌ها

آنوریسم (برآمدگی دیواره عروق خونی) به ویژه در آئورت شکمی یا مغزی در صورت پارگی به سرعت باعث خونریزی شدید داخلی و مرگ می‌شود.

عوارض جراحی یا اقدامات تهاجمی پزشکی

برخی اعمال جراحی، نمونه‌برداری و آندوسکوپی یا اقدامات درمانی تهاجمی می‌توانند به طور ناخواسته منجر به هموراژی داخلی شوند به‌ویژه اگر لخته‌سازی مختل باشد.

عفونت‌ها و بیماری‌های التهابی شدید

برخی عفونت‌های شدید یا بیماری‌های التهابی مزمن می‌توانند منجر به آسیب رگ‌ها و در نتیجه خونریزی داخلی شوند (مانند پانکراتیت حاد).

اگر هر یک از این علائم را مشاهده نمودید مراجعه سریع به پزشک یا اورژانس ضروری است:
درد شدید و ناگهانی شکم یا سینه
بی‌حالی یا افت شدید فشار خون (سرگیجه و غش)
تغییر سطح هوشیاری یا گیجی
ظاهر شدن خون در استفراغ و ادرار یا مدفوع
تشدید ضربان قلب، تنگی نفس یا تعریق شدید
کبودی‌های وسیع یا خون‌مردگی بی‌دلیل
ضعف یا بی‌حسی اندام‌ها
کاهش ادرار و علائم شوک (تعریق، نبض سریع، رنگ‌پریدگی)
به ویژه اگر فرد سابقه بیماری قلبی، مشکلات انعقادی و جراحی اخیر یا مصرف داروهای رقیق‌کننده خون داشته باشد مراجعه فوری ضروری است.

در مواجهه با خونریزی داخلی، تأخیر در مراجعه به پزشک یا مراکز درمانی تخصصی می‌تواند پیامدهای جدی و خطرناک برای سلامت بیمار داشته باشد. این خطرات نه‌تنها محدود به پیشرفت بیماری بلکه گاهی تهدیدکننده زندگی فرد هستند. خونریزی داخلی درمان نشده می‌تواند منجر به شوک هیپوولمیک (کم‌خونی شدید) و آسیب اندام‌های حیاتی و حتی مرگ شود. مداخله پزشکی سریع (تصویربرداری، آزمایش خون و جراحی یا کنترل دارویی) شانس بهبود یا نجات را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد. در این بخش مهم‌ترین خطرات و پیامدهای تأخیر در مراجعه برای تشخیص و درمان خونریزی داخلی را بررسی می‌کنیم:
شوک هیپوولمیک: کاهش شدید فشار خون و خطر بیهوشی یا ایست قلبی.
آسیب دائمی اندام‌ها: احتمال نارسایی مغز، قلب و کلیه و کبد.
افزایش مرگ و میر: هر دقیقه تأخیر شانس زنده‌ماندن را کم می‌کند.
پیشرفت عفونت و سپسیس: تجمع خون ‌زمینه‌ای برای عفونت و سپسیس.
تورم و تخریب بافت: ایجاد هماتوم‌های بزرگ و نیاز به جراحی گسترده‌تر.
اختلال هوشیاری و آسیب مغزی: کاهش اکسیژن مغز، گیجی و کما و آسیب دائمی.
خطر آمبولی: تشکیل لخته خون و احتمال آمبولی ریوی یا سایر عروق.
افزایش هزینه و مدت بستری: درمان پیچیده‌تر و بستری طولانی‌تر.
از دست رفتن فرصت درمان غیرجراحی: الزام جراحی فوری در مراحل پیشرفته.
عوارض بلندمدت: اختلال عملکرد اندام و کاهش توان جسمی و افسردگی.

شرح حال و معاینه بالینی: پزشک با بررسی علائم اولیه، سابقه بیمار و معاینه دقیق بدنی سرنخ‌های ابتدایی در مورد وجود هموراژی داخلی را پیدا می‌کند.
آزمایش خون (CBC و سایر موارد): با بررسی سطح هموگلوبین و شاخص‌های خونی، کاهش خونریزی یا اختلالات انعقادی شناسایی می‌شود.
سونوگرافی تخصصی: سونوگرافی روشی غیرتهاجمی و سریع برای مشاهده تجمع خون یا مایعات در شکم و اندام‌هاست.
سی‌تی‌اسکن (CT-Scan): دقیق‌ترین روش تصویربرداری برای تشخیص محل و میزان هموراژی داخلی و بررسی آسیب به اندام‌هاست.
MRI : در موارد خاص مغزی یا بافتی جزئیات بیشتری از وضعیت خونریزی را نشان می‌دهد.
رادیوگرافی ساده: عکس‌برداری از قفسه سینه یا شکم می‌تواند تجمع مایع یا خطوط غیرطبیعی ناشی از خونریزی را آشکار کند.
آندوسکوپی و کولونوسکوپی: ابزار تصویربرداری مستقیم از معده و روده برای شناسایی و درمان منبع خونریزی داخلی دستگاه گوارش.
آنژیوگرافی: با تزریق ماده حاجب خونریزی‌های عروقی دقیقاً موقعیت‌یابی و حتی در برخی موارد درمان می‌شوند.
آسپیراسیون تشخیصی: برداشتن نمونه مایع تجمع یافته در اندام‌ها جهت بررسی آزمایشگاهی و تشخیص نوع خونریزی.
لاپاروسکوپی: جراحی کم‌تهاجمی با دوربین برای مشاهده مستقیم منبع خونریزی خصوصاً در موارد بحرانی و نامشخص.

خونریزی داخلی یکی از فوریت‌های پزشکی خطرناک است که تشخیص سریع آن اهمیت حیاتی دارد زیرا علائم آن اغلب پنهان و مبهم‌اند. بروز نشانه‌هایی مانند درد شدید ناگهانی و ضعف و سرگیجه و کبودی بی‌دلیل یا مشاهده خون در ادرار و مدفوع باید زنگ هشدار باشد. عدم مراجعه به موقع می‌تواند باعث شوک و آسیب جبران‌ناپذیر به اندام‌های حیاتی یا حتی مرگ شود. بهره‌گیری از روش‌های دقیق تشخیص مانند آزمایش خون و تصویربرداری تخصصی و آندوسکوپی شانس درمان موفق و پیشگیری از عوارض بلندمدت را افزایش می‌دهد.

منابع
my.clevelandclinic.org
windsordigestivehealth.com
betterhealth.vic.gov.au