لخته خونی چیست؛ روش های تشخیص و بررسی آن با تصویربرداری

لخته خونی (ترومبوز) چیست؟

خون در حالت طبیعی به صورت مایع در رگ‌ها جریان دارد، اما در مواقعی که آسیب به دیواره رگ‌ها، تغییرات در جریان خون یا اختلالات انعقادی رخ دهد، ممکن است خون جامد شده و به شکل لخته تجمع کند. این لخته ممکن است در همان نقطه باقی بماند یا به بخش‌های دیگر بدن حرکت کند. اگر لخته حرکت کند و در رگ‌های حیاتی مانند شریان‌های ریه یا مغز گیر کند، عوارض جدی ایجاد می‌کند.

انواع ترومبوز

ترومبوزها معمولاً به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
ترومبوز وریدی: این نوع لخته در وریدها (رگ‌های خونی که خون را به قلب بازمی‌گردانند) تشکیل می‌شود. شایع‌ترین نوع آن ترومبوز ورید عمقی (DVT) است که معمولاً در پاها رخ می‌دهد.اگر این لخته به سمت ریه حرکت کند، می‌تواند باعث **آمبولی ریه** شود که یک وضعیت اورژانسی است.
ترومبوز شریانی: این نوع لخته در شریان‌ها (رگ‌هایی که خون غنی از اکسیژن را به بدن می‌برند) تشکیل می‌شود و می‌تواند باعث مشکلات جدی مانند سکته قلبی یا مغزی شود. این نوع لخته معمولاً سریع‌تر علائم ایجاد می‌کند و نیاز به درمان فوری دارد.

چه عواملی خطر انسداد خون را افزایش می‌دهند؟

انسداد خون به دلیل ترکیبی از عوامل رخ می‌دهد که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
بی‌تحرکی: نشستن یا دراز کشیدن طولانی‌مدت، مانند سفرهای هوایی طولانی یا بستری شدن در بیمارستان.
جراحی یا آسیب: عمل‌های جراحی بزرگ یا آسیب‌دیدگی ممکن است باعث انسداد خون شوند.
بارداری: در دوران بارداری به دلیل افزایش فشار روی رگ‌ها و تغییرات هورمونی، خطر تشکیل لخته بیشتر است.
چاقی: وزن اضافی می‌تواند به افزایش فشار در رگ‌ها منجر شود.
سیگار کشیدن: سیگار باعث آسیب به دیواره رگ‌ها و انسداد خون لخته می‌شود.
بیماری‌های مزمن: بیماری‌هایی مانند سرطان، دیابت یا بیماری‌های قلبی می‌توانند خطر لخته را افزایش دهند.
سابقه خانوادگی: افرادی که اعضای خانواده آن‌ها سابقه انسداد خون دارند، بیشتر در معرض این مشکل هستند.
مصرف برخی داروها: مانند قرص‌های ضدبارداری یا هورمون‌درمانی.

چگونه لخته خون خود را نشان می‌دهد؟ (بررسی علائم در مناطق مختلف)

علائم بسته به محل آن متفاوت است. اگرچه برخی ممکن است بدون علائم باشند، اما رایج‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:

ورید عمقی( پاها DVT):

ورم در یک پا (معمولاً یک‌طرفه)
درد یا حساسیت، به‌ویژه هنگام ایستادن یا راه رفتن
قرمزی یا تغییر رنگ پوست (کبودی)
حس گرما در محل ورم

ریه‌ها (آمبولی ریه):

تنگی نفس ناگهانی
درد قفسه سینه (به‌خصوص هنگام تنفس عمیق)
سرفه همراه با خون
ضربان قلب سریع یا نامنظم

سکته مغزی:

ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در یک سمت بدن.
مشکل در صحبت کردن یا درک کلمات
اختلال در بینایی یا تعادل
سردرد شدید و ناگهانی

روش‌های تصویربرداری برای تشخیص لخته خون

تصویربرداری پزشکی ابزار کلیدی برای تشخیص این مشکل است و به پزشکان کمک می‌کند تا محل، اندازه و شدت آن را شناسایی کرده و درمان مناسب را تجویز کنند. روش‌های تصویربرداری بسته به محل لخته و شرایط بیمار متفاوت است.

اولتراسوند (سونوگرافی داپلر)

این روش اولین انتخاب برای بررسی ترومبوز در وریدهای پا (DVT) است و از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از جریان خون در رگ‌ها استفاده می‌کند. داپلر می‌تواند تغییرات در جریان خون را شناسایی کند و انسدادها را تشخیص دهد.
این روش سریع، ایمن و بدون درد است و نیازی به تزریق ماده کنتراست ندارد.

سی‌تی‌اسکن (CT Scan)

سی‌تی‌اسکن، به‌ویژه **سی‌تی آنژیوگرافی**، برای تشخیص انسداد خون در ریه‌ها (آمبولی ریه)، مغز و شکم کاربرد دارد.
در این روش، ماده کنتراست به جریان خون تزریق می‌شود و تصاویر دقیق از رگ‌ها و شریان‌ها ایجاد می‌شود.
این روش دقت بالا در شناسایی انسدادها، به‌ویژه در مناطق حساس بدن دارد و نتایج را به سرعت ارائه می دهد.

ام‌آر‌آی (MRI)

ام‌آر‌آی اغلب برای ارزیابی لخته در مناطق دشوار مانند مغز، ستون فقرات یا رگ‌های عمقی‌تر استفاده می‌شود.
این روش از میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر با وضوح بالا استفاده می‌کند.
هیچ‌گونه اشعه‌ای ندارد و تصاویر بسیار دقیقی ارائه می‌دهد.

آنژیوگرافی

این روش اغلب برای تشخیص دقیق‌تر لخته در شریان‌های قلب یا مغز به کار می‌رود.
در این روش پزشک با تزریق ماده کنتراست به شریان‌ها، تصاویری زنده از جریان خون می‌گیرد.
بهترین روش برای تشخیص لخته در شریان‌های کرونری و مغز می باشد و برای بیماران با علائم سکته مغزی یا قلبی بسیار مفید است.

آزمایشات تکمیلی

در کنار تصویربرداری، گاهی پزشکان از آزمایش خون برای بررسی سطح دی‌دایمر (D-dimer) استفاده می‌کنند. سطح بالای این ماده می‌تواند نشان‌دهنده وجود لخته در بدن باشد.

مشاوره با رادیولوژیست در زمینه لخته خونی

برای ارزیابی بیشتر تشخیص لخته خون، دکتر ممکن است سونوگرافی درخواست دهد. برای دریافت پاسخ سوالات خود یا تفسیر نتایج تصویربرداری، می‌توانید از طریق بنر زیر، گزارش خود را مستقیماً از رادیولوژیست دریافت کنید. همچنین، از طریق لینک‌های زیر می‌توانید نوبت تصویربرداری‌های خود را در شهرهای ذکر شده دریافت کنید.

نکات کلیدی برای جلوگیری از انسداد خون

پیشگیری به مدیریت عوامل خطر و داشتن سبک زندگی سالم وابسته است. در اینجا چند نکته برای جلوگیری از این مشکل آورده شده است:
فعالیت بدنی منظم، به‌ویژه اگر مدت طولانی نشسته‌اید.
نوشیدن آب کافی برای جلوگیری از غلیظ شدن خون.
پرهیز از سیگار کشیدن.
استفاده از جوراب‌های فشاری در صورت توصیه پزشک.
مصرف داروهای ضدانعقاد خون طبق نظر پزشک (در افرادی با خطر بالا)
حرکت منظم در طول سفرهای طولانی (بلند شدن و قدم زدن در هواپیما یا قطار)

کلام پایانی

لخته خونی یک وضعیت جدی است که می‌تواند در هر سنی و برای هر کسی رخ دهد و سلامت افراد را به خطر بیندازد. آگاهی از علائم و روش‌های تشخیص این مشکل می‌تواند به شناسایی و درمان به‌موقع آن کمک کند. تصویربرداری پزشکی با پیشرفت‌های فناوری به پزشکان امکان داده تا با دقت بیشتری این مشکل را شناسایی کرده و بهترین درمان را انتخاب کنند. اگر علائم مشکوکی دارید، هرگز آن‌ها را نادیده نگیرید و فوراً به پزشک مراجعه کنید.
منابع
stoptheclot
pmc