تشخیص زودهنگام و درمان کجی گردن در نوزادان؛ نکاتی که والدین باید بدانند

تورتیکولی (کجی گردن) چیست؟

تورتیکولی یا کجی گردن در نوزادان یک عارضه نسبتاً شایع است که در آن سر نوزاد به یک طرف متمایل می‌شود و چرخش آن به سمت مخالف با محدودیت مواجه می‌گردد. عامل اصلی این بیماری، عضله استرنوکلوئیدوماستوئید (SCM) است که از پشت گوش تا استخوان ترقوه قرار دارد. فشار اضافی روی این عضله باعث سفتی آن می‌شود و در نتیجه، چرخاندن گردن برای نوزاد دشوار خواهد بود.

علت های تورتیکولی

تورتیکولی مادرزادی

در بیشتر موارد، تورتیکولی مادرزادی ناشی از سفت شدن یا کوتاه شدن عضله SCM در یک طرف گردن است. عوامل زیر می‌توانند به بروز این عارضه کمک کنند:
وضعیت جنین در رحم: قرارگیری نامناسب جنین در رحم می‌تواند منجر به کشش و کوتاه شدن عضله SCM شود.
آسیب‌های هنگام زایمان: فشار بر گردن نوزاد در طی زایمان می‌تواند عضله SCM را دچار آسیب و تورتیکولی کند.

علل عصبی

اگرچه کمتر شایع است، اما برخی علل عصبی می‌توانند تورتیکولی را ایجاد کنند، از جمله:
تومور در نزدیکی ساقه مغز یا مخچه: که می‌تواند به دلیل فشاری که بر اعصاب ایجاد می‌کند، به بروز تورتیکولی منجر شود.
مشکلات چشمی یا عصبی چشم: مانند تومور در ناحیه چشم که می‌تواند چرخش گردن را تحت تأثیر قرار دهد.
سندرم ساندیفر: یک بیماری نادر که باعث حرکات غیرارادی عضلات و کج شدن گردن و پشت می‌شود.

علل اسکلتی

ناهنجاری‌های استخوانی، مانند شکل غیرعادی جمجمه یا ستون فقرات گردنی، نیز ممکن است موجب تورتیکولی شوند.

تورتیکولی پوزیشنی

این نوع از تورتیکولی خفیف‌ترین و قابل‌درمان‌ترین نوع است و معمولاً نوزادان دامنه حرکت طبیعی دارند. این نوزادان ممکن است به موقعیت‌های خاصی تمایل داشته باشند و عدم تعادل عضلانی در گردن خود داشته باشند.

علائم و نشانه‌ها

کج شدن سر به یک طرف: نوزاد سر خود را به یک طرف متمایل می‌کند و چانه‌اش به سمت شانه مقابل می‌چرخد.
محدودیت حرکتی: نوزاد نمی‌تواند به‌راحتی سر خود را به سمت مخالف بچرخاند.
تفاوت در اندازه عضلات گردن: عضله SCM در یک طرف گردن بزرگ‌تر و سفت‌تر به نظر می‌رسد.
تفاوت در شکل صورت: در برخی موارد، تغییر شکل صورت نوزاد می‌تواند مشاهده شود، به‌ویژه پهن‌تر شدن یک سمت صورت.
مشکل در شیر خوردن: نوزاد ممکن است تنها از یک سینه شیر بخورد یا برای خوردن شیر از یک طرف مشکل داشته باشد.
پلاژیوسفالی موقعیتی: صاف شدن یک نقطه از سر که به دلیل دراز کشیدن نوزاد در یک جهت خاص ایجاد می‌شود.
برآمدگی یا گره در عضله گردن: یک توده کوچک و سفت در گردن که معمولاً با بهبود تورتیکولی از بین می‌رود.

روش های تشخیص

تشخیص تورتیکولی معمولاً توسط پزشک متخصص اطفال یا ارتوپد کودکان انجام می‌شود. پزشک با بررسی محدودیت‌های حرکتی گردن، تفاوت در اندازه عضلات و دیگر علائم مرتبط، بیماری را شناسایی می‌کند. نوزادان مبتلا معمولاً تا سن دو ماهگی تشخیص داده می‌شوند. در برخی موارد، آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا MRI برای ارزیابی تومور یا اختلال استخوانی انجام می‌شود.

مشاوره با رادیولوژیست در زمینه کجی سر نوزاد

برای ارزیابی بیشتر کجی سر نوزاد، دکتر ممکن است ام آر آی درخواست دهد. برای دریافت پاسخ سوالات خود یا تفسیر نتایج تصویربرداری، می‌توانید از طریق بنر زیر، گزارش خود را مستقیماً از رادیولوژیست دریافت کنید. همچنین، از طریق لینک‌های زیر می‌توانید نوبت تصویربرداری‌های خود را در شهرهای ذکر شده دریافت کنید.

روش های درمان

درمان سریع و به‌موقع برای جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت ضروری است. روش‌های درمانی شامل فیزیوتراپی، تمرینات خانگی و در موارد شدیدتر، جراحی است.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی اولین خط درمانی برای نوزادان مبتلا به تورتیکولی است. یک فیزیوتراپیست عضلات سفت گردن، دامنه حرکتی، و مهارت‌های حرکتی نوزاد را ارزیابی می‌کند و تمریناتی برای تقویت و کشش گردن تجویز می‌کند. انجام این تمرینات تحت نظارت فیزیوتراپیست مؤثرتر از تمرینات خانگی تنها است.

تمرینات خانگی

تمرینات خانگی می‌تواند به بهبود تورتیکولی کمک کند. برخی از تمرینات توصیه‌شده عبارتند از:
تشویق به چرخاندن سر در هر دو جهت: با قرار دادن شیشه شیر یا سینه در جهتی که نوزاد باید سرش را بچرخاند.
قرار دادن نوزاد در حالت خواب به‌طوری که رو به دیوار باشد: نوزاد تمایل دارد از دیوار دور شود و این حرکت باعث کشش عضلات سفت می‌شود.
استفاده از اسباب‌بازی‌ها و صداها برای جلب توجه نوزاد به هر دو جهت: این تمرینات به تقویت عضلات و بهبود دامنه حرکت کمک می‌کنند.

زمان شکم

زمان شکم، یا خوابیدن نوزاد روی شکم در هنگام بیداری، به تقویت عضلات گردن و شانه کمک می‌کند و نوزاد را برای مراحل بعدی رشد مانند چهار دست‌وپا آماده می‌کند. این تمرین به‌ویژه برای نوزادانی که پلاژیوسفالی دارند، مفید است. تمرینات زمان شکم را باید سه بار در روز به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه انجام داد.

جراحی

حدود ۱۰ درصد از کودکانی که تورتیکولی مادرزادی دارند، نیاز به جراحی برای طولانی کردن عضلات کوتاه‌شده گردن دارند. این جراحی معمولاً قبل از شروع مدرسه و توسط جراح ارتوپد انجام می‌شود.

گرما، ماساژ و درمان‌های دیگر

گرما و ماساژ می‌توانند به تسکین درد ناشی از تورتیکولی اکتسابی کمک کنند. همچنین، تزریق بوتاکس برای کودکان بزرگتر با تورتیکولی شدید یک گزینه درمانی است.

عوارض عدم درمان تورتیکولی

اگر تورتیکولی به‌موقع و به‌طور کامل درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض زیر شود:
تغییر شکل جمجمه: فشار مداوم بر یک طرف سر می‌تواند باعث تغییر شکل جمجمه شود.
اختلالات بینایی: به‌دلیل نگاه دائم به یک طرف، مشکلات بینایی ایجاد می‌شود.
مشکلات ستون فقرات: عدم تقارن عضلانی ممکن است به اختلالات در ستون فقرات منجر شود.
تأخیر در رشد حرکتی: نوزاد ممکن است در رسیدن به مراحل رشد حرکتی مانند نشستن و راه رفتن با تأخیر مواجه شود.

نکات پایانی

تشخیص و درمان زودهنگام تورتیکولی بسیار مهم است تا از عوارض طولانی‌مدت جلوگیری شود. والدین باید به علائم هشداردهنده توجه کنند و در صورت مشاهده هرگونه کجی در گردن نوزاد، با پزشک مشورت کنند. اکثر نوزادان مبتلا به تورتیکولی با تغییر وضعیت و تمرینات کششی بهبود می‌یابند، اما ممکن است تا شش ماه زمان برای بهبودی کامل لازم باشد. صبوری و پیگیری منظم برای اطمینان از بهبود کامل ضروری است.
با انجام تمرینات مناسب و پیگیری دقیق درمان، نوزادان به‌طور چشمگیری بهبود می‌یابند و از عوارض احتمالی جلوگیری می‌شود.

منابع
clevelandclinic
wikipedia