چرا پاها دچار بی‌حسی و ضعف می‌شوند و چه موقع نیاز به پیگیری دارد؟

احساس بی‌حسی و ضعف در پاها یکی از علائمی است که می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. از مشکلات ساده و موقتی تا بیماری‌های جدی‌تر. گاهی اوقات این حالت پس از نشستن طولانی‌مدت، فشار بر عصب یا قرار گرفتن پا در وضعیت نامناسب ایجاد می‌شود و با حرکت یا تغییر وضعیت بدن برطرف می‌گردد. اما در بعضی موارد سنگینی پا یا ضعف نشانه‌ای از آسیب عصب‌ها، اختلال در گردش خون، یا مشکلاتی در ستون فقرات مانند فتق دیسک کمری است ، وقتی اعصاب یا عروق درگیر می‌شوند، انتقال پیام‌های عصبی و جریان خون به عضلات مختل می‌شود و نتیجه آن کاهش حس، گزگز، مورمور یا سنگینی پا است. این مشکل می‌تواند از ناحیه کمر، لگن، زانو یا حتی از خود پاها منشاء بگیرد.
در افراد مبتلا به دیابت نیز آسیب اعصاب محیطی شایع است و معمولاً باعث سنگینی پا تدریجی در هر دو پا می‌شود. مشکلات عروقی مانند تنگی شریان‌ها نیز ممکن است جریان خون را محدود کرده و باعث احساس سردی یا سنگینی پا گردد. علاوه بر این کمبود ویتامین‌های گروه B، خستگی عضلانی، یا حتی اضطراب و استرس طولانی‌مدت می‌توانند در ایجاد این احساس نقش داشته باشند.توجه به شدت، محل و مدت زمان خواب‌رفتگی پا اهمیت زیادی دارد. اگر گزگز پا فقط برای مدت کوتاهی اتفاق بیفتد معمولاً جای نگرانی نیست اما اگر مداوم باشد، همراه با درد، ضعف حرکتی یا احساس سنگینی، باید علت اصلی بررسی شود تا از بروز آسیب دائمی به عصب‌ها پیشگیری گردد.

فتق دیسک و درگیری عصب سیاتیک

از شایع‌ترین علل است. وقتی دیسک بین مهره‌ای به عصب فشار وارد می‌کند، خواب‌رفتگی پا، گزگز یا درد تیرکشنده از کمر تا پا احساس می‌شود.

تنگی کانال نخاعی

در افراد میانسال و مسن بیشتر دیده می‌شود و باعث احساس سنگینی پا هنگام راه رفتن می‌شود که با استراحت بهتر می‌شود.

نوروپاتی محیطی (به‌ویژه در دیابت)

آسیب تدریجی اعصاب در اثر قند خون بالا موجب سوزن‌ سوزن شدن، خواب‌رفتگی پا و ضعف دوطرفه در پاها می‌شود.

اختلالات عروقی

تنگی یا انسداد شریان‌های پا باعث کاهش خون‌رسانی، سردی و ضعف در عضلات می‌شود. این حالت معمولاً با درد هنگام راه رفتن همراه است.

فشردگی‌های عصبی محیطی

مثل سندرم تونل تارسال یا تحت فشار قرار گرفتن عصب پرونئال در اطراف زانو که سنگینی پا موضعی و ضعف در حرکات پا ایجاد می‌کند.

کمبود ویتامین‌های گروه B به ‌ویژهB12

این کمبود در عملکرد اعصاب نقش دارد و باعث احساس گزگز و خواب‌رفتگی پا در اندام‌ها می‌شود.

مشکلات عضلانی و اسکلتی

ضعف یا اسپاسم عضلات لگن و کمر، ناهماهنگی عضلانی یا التهاب مفاصل نیز می‌توانند موجب احساس ضعف یا خستگی زودرس در پاها شوند.

اضطراب و استرس مزمن

استرس زیاد گاهی باعث تنش عضلانی و کاهش جریان خون در اندام‌ها شده و احساس سنگینی پا یا سنگینی ایجاد می‌کند.

داروها و مسمومیت‌ها

برخی داروهای شیمی‌درمانی یا الکل می‌توانند به اعصاب محیطی آسیب زده و باعث سنگینی در پاها میشوند.

سکته یا آسیب نخاعی

در موارد نادر، سنگینی پا و ضعف ممکن است ناشی از آسیب ناگهانی در سیستم عصبی مرکزی باشد و نیاز به مراجعه فوری دارد.

کم‌کاری تیروئید

در کم‌کاری تیروئید، کاهش سطح هورمون‌های تیروئیدی باعث کندی سوخت‌وساز بدن و تجمع مایعات در بافت‌ها می‌شود. این وضعیت ممکن است به اعصاب فشار وارد کرده و باعث خواب‌رفتگی پا، سنگینی یا احساس خستگی در پاها شود. گاهی اوقات ضعف عضلانی نیز همراه آن دیده می‌شود، به‌ویژه در پاها و ران‌ها.

بیماری‌های خودایمنی

در برخی بیماری‌های خودایمنی مانند ام ‌اس (MS) یا لوپوس، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های عصبی حمله می‌کند. این آسیب می‌تواند مسیر انتقال پیام‌های عصبی به پاها را مختل کند و باعث احساس خواب‌رفتگی پا ، گزگز یا ضعف شود. شدت علائم بسته به نوع بیماری و میزان درگیری اعصاب متفاوت است.

عفونت‌ها

بعضی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی مانند زونا یا مننژیت می‌توانند التهاب در اطراف اعصاب محیطی ایجاد کنند. این التهاب موقت ممکن است موجب سنگینی پا یا ضعف در یک یا هر دو پا شود. پس از بهبود عفونت، معمولاً علائم به‌تدریج برطرف می‌شوند.

بارداری و فشار روی عصب سیاتیک

در دوران بارداری، افزایش وزن و تغییرات فیزیکی باعث فشار بر عصب سیاتیک می‌شود. این فشار می‌تواند سنگینی پا یا درد تیرکشنده‌ای از لگن تا ساق پا ایجاد کند. بیشتر اوقات این علائم موقتی است و پس از زایمان یا با تغییر وضعیت بدن کاهش می‌یابد.

کفش نامناسب و صافی کف پا

استفاده از کفش‌های تنگ، پاشنه‌بلند یا بدون قوس استاندارد می‌تواند به مرور زمان روی اعصاب و عضلات پا فشار وارد کند. همچنین، صافی کف پا باعث توزیع نامناسب وزن بدن می‌شود که می‌تواند احساس خواب‌رفتگی پا، درد و خستگی زودرس در پاها را به دنبال داشته باشد. انتخاب کفش مناسب با کفی طبی نقش مهمی در پیشگیری از این مشکل دارد.

ضعف ناگهانی یک پا یا هر دو پا
بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع
درد شدید پشت با تب یا کاهش وزن
ورم دردناک و ناگهانی یک ساق
تغییر رنگ شدید یا سردی واضح پا

شرح‌حال و معاینه عصبی عضلانی
آزمایش خون: قند خون ناشتا، HbA1c، ویتامین B12، تیروئید، نشانگرهای التهابی
تصویربرداری در صورت لزوم: رادیوگرافی ستون فقرات، MRI کمر یا زانو، سونوگرافی داپلر عروقی
نوار عصب و عضله برای ارزیابی آسیب عصبی
تست‌های عروقی مانند ABI برای بیماری شریانی محیطی

فتق دیسک و تنگی کانال: استراحت نسبی کوتاه، داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی، تزریق اپیدورال در موارد انتخابی، جراحی در علائم مقاوم یا پیشرونده.
فشردگی‌های محیطی عصب: آتل شبانه، اصلاح کفش، تمرین‌های اسکلتی عضلانی، در موارد مقاوم دکمپرشن جراحی.
نوروپاتی دیابتی: کنترل قند، مکمل‌های B در کمبود ثابت‌شده، داروهای ضددرد عصبی.
اختلالات عروقی: ترک سیگار، فعالیت بدنی کنترل‌شده، داروهای ضدپلاکت طبق تجویز پزشک، مداخله عروقی در تنگی‌های شدید.
مشکلات مفصلی: تقویت عضلات چهارسر و گلوت، کاهش بار مفصل، تزریق داخل مفصل در موارد خاص.
کمبودها و اختلالات هورمونی: اصلاح کمبود و تنظیم تیروئید.

بی‌حسی یا ضعف پا شاید در نگاه اول یک علامت ساده به نظر برسد اما در واقع می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات عصبی، عضلانی یا حتی مشکلات ستون فقرات باشد. تشخیص درست علت این حالت گام نخست در جلوگیری از پیشرفت آن و بازگشت عملکرد طبیعی بدن است. اگر چنین علائمی را تجربه می‌کنید بررسی پزشکی را پشت گوش نیندازید زیرا تشخیص زودهنگام می‌تواند تفاوتی بزرگ در درمان و کیفیت زندگی شما ایجاد کند. در پلتفرم ایران نوبت می‌توانید بدون اتلاف وقت، نوبت متخصصان مغز و اعصاب، ارتوپدی یا فیزیوتراپی را به‌صورت آنلاین رزرو کنید تا مسیر درمان خود را با اطمینان و آگاهی آغاز نمایید.