همه چیز درباره زخم اثنی عشر؛ از علائم تا درمان

علائم و نشانه‌های زخم اثنی عشر

زخم اثنی عشر (یا زخم دوازدهه) به معنای وجود زخم در قسمت بالایی روده کوچک (دوازدهه) است. برخی از علائم و نشانه‌های آن عبارتند از:
درد شکم: درد معمولاً در ناحیه بالای شکم و بین قفسه سینه و ناف احساس می‌شود. این درد ممکن است به صورت سوزشی یا تیز باشد و معمولاً بین وعده‌های غذایی یا در شب بدتر می‌شود.
احساس سیری زودرس: پس از خوردن مقدار کمی غذا، احساس سیری یا نفخ رخ می‌دهد.
کاهش وزن غیرعمدی: به دلیل درد و ناراحتی هنگام غذا خوردن، ممکن است اشتها کاهش یابد و منجر به کاهش وزن شود.
نفخ و آروغ: افراد مبتلا به این بیماری ممکن است دچار نفخ و افزایش آروغ شوند.
تهوع و استفراغ: ممکن است فرد احساس تهوع داشته و حتی دچار استفراغ شود.
سوء هاضمه: علائم سوء هاضمه شامل احساس ناراحتی در معده، تورم و گاز معده است.
درد در هنگام خالی بودن معده: درد می‌تواند در زمان‌های طولانی بین وعده‌های غذایی یا در ساعات صبح زود رخ دهد.

دلایل اصلی بروز زخم

عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori): یکی از شایع‌ترین علل این بیماری، عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری است که به لایه مخاطی محافظ دستگاه گوارش آسیب می‌زند و باعث بروز زخم می‌شود.
استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): داروهایی مانند ایبوپروفن، آسپرین و ناپروکسن می‌توانند باعث تضعیف لایه مخاطی محافظ معده و دوازدهه شوند و خطر بروز زخم را افزایش دهند.
استرس شدید: استرس مزمن یا ناگهانی ممکن است به تشدید علائم این بیماری کمک کند. البته خود استرس به تنهایی علت اصلی زخم نیست، اما می‌تواند روند بهبودی را کند کرده و علائم را تشدید کند.
تغذیه نامناسب و مصرف زیاد الکل و سیگار: سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل می‌تواند ترشح اسید معده را افزایش دهد و به دیواره دستگاه گوارش آسیب بزند، در نتیجه خطر بروز این بیماری را بیشتر می‌کند.
عوامل ژنتیکی: افرادی که در خانواده خود سابقه زخم‌های گوارشی دارند، ممکن است بیشتر در معرض خطر بروز این بیماری باشند.
اسید بیش از حد معده: افزایش ترشح اسید معده نیز می‌تواند باعث تحریک و آسیب به دیواره‌های دوازدهه و در نهایت بروز زخم شود.

روش‌های تشخیص؛ آزمایش‌ها و روش‌های تصویربرداری

تشخیص این بیماری معمولاً با استفاده از ترکیبی از علائم بیمار، آزمایش‌ها و روش‌های تصویربرداری انجام می‌شود. برخی از مهم‌ترین روش‌های تشخیصی عبارتند از:

آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی (Upper Endoscopy)

این روش رایج‌ترین و دقیق‌ترین روش تشخیصی برای این بیماری است. در این آزمایش، پزشک یک لوله باریک و انعطاف‌پذیر که دارای یک دوربین کوچک است (اندوسکوپ)، از طریق دهان به معده و دوازدهه می‌فرستد تا وضعیت داخلی آن‌ها را بررسی کند. از طریق آندوسکوپی، پزشک می‌تواند زخم را مشاهده کند و حتی نمونه‌برداری (بیوپسی) از بافت زخم برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری یا بررسی سرطانی بودن آن انجام دهد.

آزمایش‌های مربوط به عفونت هلیکوباکتر پیلوری

آزمایش تنفسی اوره: بیمار محلولی حاوی اوره می‌نوشد که در صورت وجود باکتری، به دی‌اکسید کربن آزمایش خون: این آزمایش به دنبال آنتی‌بادی‌های مربوط به هلیکوباکتر پیلوری در خون است.
آزمایش مدفوع: این آزمایش به بررسی وجود آنتی‌ژن‌های باکتری هلیکوباکتر پیلوری در مدفوع بیمار می‌پردازد.
بیوپسی بافت: در حین آندوسکوپی، نمونه‌ای از بافت زخم برای بررسی عفونت هلیکوباکتر پیلوری به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.

رادیوگرافی با باریم (Barium X-ray)

بیمار مایعی حاوی باریم را می‌نوشد که باعث می‌شود معده و دوازدهه در تصاویر اشعه ایکس به وضوح دیده شوند و پزشک می‌تواند زخم‌ها یا تغییرات غیرطبیعی را تشخیص دهد.

سی‌تی اسکن (CT Scan)

در موارد پیچیده یا عوارضی مانند سوراخ شدن دیواره روده یا خونریزی، این روش به‌ویژه زمانی که آندوسکوپی امکان‌پذیر نباشد، استفاده می‌شود.

بررسی کم‌خونی از طریق آزمایش خون

کم‌خونی ممکن است نشانه‌ای از زخم خونریزی‌دهنده باشد و سطح هموگلوبین و شمارش گلبول‌های قرمز بررسی می‌شود.

مشاوره با رادیولوژیست در زمینه زخم اثنی عشر

برای دریافت پاسخ سوالات خود یا تفسیر نتایج تصویربرداری، می‌توانید از طریق بنر زیر، گزارش خود را مستقیماً از رادیولوژیست دریافت کنید. همچنین از طریق لینک های زیر می توانید نوبت تصویر برداری های خود را در شهر های ذکر شده دریافت کنید.

روش‌های درمانی

درمان این بیماری به عوامل مختلفی مانند علت زخم و شدت آن بستگی دارد. مهم‌ترین روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:

درمان دارویی

آنتی‌بیوتیک‌ها: برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری.
مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs): کاهش تولید اسید معده.
آنتاگونیست‌های گیرنده H2: کاهش ترشح اسید معده.
آنتی‌اسیدها و محافظت‌کننده‌های معده: مانند سوکرالفات برای پوشاندن زخم و محافظت از آن.

تغییرات در سبک زندگی

اجتناب از داروهای NSAIDs: قطع مصرف داروهایی که به معده آسیب می‌رسانند.
ترک سیگار و کاهش مصرف الکل: برای بهبود سریع‌تر زخم.
مدیریت استرس: از طریق ورزش، مدیتیشن یا مشاوره.
تغییر در رژیم غذایی: خوردن وعده‌های کوچک‌تر و اجتناب از غذاهای تحریک‌کننده.

درمان جراحی (در موارد نادر)

واگوتومی: بریدن اعصاب واگ برای کاهش تولید اسید.
گاسترکتومی جزئی: برداشتن بخشی از معده.
بستن زخم خونریزی‌دهنده: برای کنترل خونریزی شدید.

درمان‌های مکمل و طبیعی

مصرف پروبیوتیک‌ها و مواد غذایی مفید مثل کلم بروکلی، زردچوبه و عسل.
بیماران باید به‌طور منظم برای بررسی بهبود و جلوگیری از بازگشت زخم، تحت نظر پزشک قرار گیرند.

عوارض احتمالی در صورت عدم درمان

خونریزی داخلی: ممکن است باعث استفراغ خونی یا مدفوع سیاه شود.
سوراخ شدن دیواره دوازدهه: می‌تواند منجر به نشت محتویات روده به حفره شکم و التهاب صفاق (پریتونیت) شود.
انسداد دستگاه گوارش: زخم ممکن است باعث تورم یا ایجاد اسکار شده و عبور غذا را مختل کند که منجر به استفراغ و کاهش وزن می‌شود.

کلام پایانی

در نهایت، این بیماری اگرچه ممکن است در ابتدا به‌عنوان یک مشکل ساده به نظر برسد، اما اگر به‌موقع تشخیص داده نشود و درمان نگردد، می‌تواند عوارض جدی و خطرناکی به دنبال داشته باشد. تشخیص زودهنگام و پیگیری درمان، به‌ویژه از طریق آندوسکوپی و آزمایش‌های مربوط به هلیکوباکتر پیلوری، می‌تواند روند بهبود را تسریع کرده و از بروز عوارض جلوگیری کند. علاوه بر درمان دارویی، تغییر در سبک زندگی و اجتناب از عوامل خطرزا مانند سیگار، الکل و استرس نقش کلیدی در پیشگیری از عود مجدد زخم دارد. همیشه به بدن خود توجه کنید و در صورت بروز علائم مشکوک، به پزشک مراجعه کنید تا با انجام اقدامات لازم، سلامت خود را حفظ کنید.

منابع
healthdirect
hopkinsmedicine