مهمترین علت لرزش بدن چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟

لرزش بدن یکی از علائمی است که می‌تواند هر فردی را نگران کند. گاهی این لرزش فقط چند ثانیه طول می‌کشد و پس از استرس یا خستگی از بین می‌رود اما در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی‌تر باشد. لرزش، نتیجه انقباض و انبساط غیرارادی عضلات است و ممکن است در دست‌ها، پاها، سر یا حتی کل بدن رخ دهد.
علت ارتعاش همیشه یکسان نیست. عواملی مانند استرس، اضطراب، کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی، مشکلات عصبی، پرکاری تیروئید یا افت قند خون از دلایل شایع این حالت هستند. در بعضی شرایط، ارتعاش موقتی است و با استراحت یا آرام‌سازی برطرف می‌شود اما اگر این لرزش‌ها تکرار شوند یا همراه با علائمی مثل ضعف، سرگیجه یا بی‌حسی باشند، نیاز به بررسی دقیق‌تر توسط پزشک وجود دارد.

نقش استرس و اضطراب

یکی از شایع‌ترین دلایل، استرس، اضطراب و ترس است. در شرایط استرس‌زا، بدن هورمون‌هایی مانند آدرنالین ترشح می‌کند که باعث افزایش ضربان قلب، تنفس سریع و گاهی لرزش عضلات می‌شود. این نوع لرزش معمولاً موقتی است و با آرامش، تنفس عمیق و استراحت برطرف می‌شود.
اما اگر فرد به‌طور مداوم دچار اضطراب و استرس مزمن باشد، این لرزش ممکن است تکرار شود و نیاز به بررسی روان‌شناسی یا پزشکی پیدا کند.

کمبود مواد معدنی و ویتامین‌ها

کمبود منیزیم، پتاسیم، ویتامین B12 و کلسیم می‌تواند باعث تحریک غیرطبیعی عضلات و بروز لرزش شود. این نوع لرزش اغلب همراه با گرفتگی عضلات، خستگی یا بی‌حسی اندام‌هاست. تغذیه مناسب، مصرف مکمل‌ها زیر نظر پزشک و هیدراته ماندن بدن می‌تواند از این نوع لرزش جلوگیری کند.

مشکلات عصبی و مغزی

برخی بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون، ام‌اس (MS)، یا نوروپاتی محیطی از دلایل جدی ارتعاش هستند. در این شرایط، لرزش اغلب مداوم است و همراه با علائم دیگری مانند کندی حرکات، سفتی عضلات یا مشکلات تعادلی دیده می‌شود. اگر لرزش مکرر و بدون دلیل واضح رخ می‌دهد، مراجعه به متخصص مغز و اعصاب ضروری است.

اختلالات غده تیروئید

افزایش فعالیت غده تیروئید یا پرکاری تیروئید می‌تواند موجب لرزش ظریف دست‌ها، تپش قلب، کاهش وزن و تعریق زیاد شود. این لرزش معمولاً در حالت استراحت هم وجود دارد و با کنترل سطح هورمون‌های تیروئیدی و درمان دارویی برطرف می‌شود.

افت قند خون و خستگی شدید

وقتی قند خون کاهش می‌یابد، مغز سوخت کافی دریافت نمی‌کند و بدن برای جبران واکنش نشان می‌دهد. در این حالت ممکن است فرد احساس لرزش، تعریق، سرگیجه و گرسنگی شدید داشته باشد. خوردن مواد غذایی حاوی کربوهیدرات‌های ساده مانند آب‌میوه یا بیسکویت می‌تواند سریعاً این حالت را برطرف کند.

مصرف داروها و مواد محرک

برخی داروها مانند داروهای ضدافسردگی، ضدآسم یا داروهای تیروئید ممکن است باعث ارتعاش شوند. همچنین مصرف زیاد کافئین، الکل یا نیکوتین نیز یکی از عوامل موقتی لرزش است. در صورت مشاهده لرزش پس از مصرف دارو، باید با پزشک مشورت کرد تا دارو یا دوز آن تنظیم شود.

اگر بدن شما با یکی از شرایط زیر همراه است، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:
لرزش ناگهانی و شدید بدون علت مشخص
همراه بودن با ضعف عضلات یا از دست دادن تعادل
سابقه خانوادگی بیماری‌های عصبی
ضعف یا بی‌حسی در یک سمت بدن
اختلال در گفتار یا تاری دید یا حافظه
افتادگی صورت
سردرد شدید یا تب بالا
گیجی یا کاهش هوشیاری
تپش قلب یا کاهش وزن
تعریق زیاد یا ضعف عضلانی
گزگز یا بی‌حسی اندام‌ها

برای تشخیص علت دقیق لرزش بدن، پزشک معمولاً از ترکیبی از معاینه بالینی، آزمایش‌های خون و روش‌های تصویربرداری استفاده می‌کند. هدف از این بررسی‌ها، یافتن منبع اصلی لرزش است؛ اینکه آیا منشأ آن عصبی، عضلانی، متابولیک یا روانی است.

معاینه بالینی و شرح حال

در اولین مرحله، پزشک نوع لرزش (در حال استراحت، هنگام حرکت یا هنگام استرس)، محل درگیری، شدت، و عوامل تشدید یا کاهش‌دهنده را بررسی می‌کند. سابقه مصرف دارو، کافئین، الکل یا بیماری‌های زمینه‌ای نیز اهمیت دارد.

آزمایش‌های خون

آزمایش‌های خونی برای بررسی عملکرد اندام‌ها و تعادل مواد ضروری بدن انجام می‌شود:
آزمایش تیروئید (TSH، T3، T4): برای تشخیص پرکاری تیروئید که یکی از علل شایع لرزش است.
قند خون (FBS و HbA1c): افت یا نوسان قند خون می‌تواند لرزش و ضعف ایجاد کند.
الکترولیت‌ها (کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم): عدم تعادل آن‌ها باعث انقباض عضلات و لرزش می‌شود.
عملکرد کبد و کلیه: تجمع مواد سمی در بدن می‌تواند باعث لرزش یا ضعف عمومی شود
بررسی ویتامین B12 و فولات:کمبود آن‌ها عملکرد اعصاب را مختل می‌کند.

تصویربرداری‌

در صورتی که پزشک به بیماری‌های عصبی یا ساختاری مشکوک باشد، روش‌های تصویربرداری انجام می‌شود:
MRI : برای بررسی ضایعات، سکته‌های کوچک، تومور یا بیماری پارکینسون.
CT Scan در صورت نیاز به ارزیابی سریع‌تر ساختار مغز.

آزمایش‌های عصبی و عضلانی

نوار عصب و عضله (EMG و NCS): ارزیابی عملکرد عصب‌ها و عضلات برای تشخیص اختلالات عصبی یا عضلانی.
EEG (نوار مغز): اگر لرزش همراه با علائم عصبی مانند بی‌هوشی یا حرکات غیرارادی باشد.

درمان لرزش بستگی به علت آن دارد. برخی از روش‌های متداول عبارتند از:

درمان دارویی

داروهای بتابلوکر (مانند پروپرانولول) برای لرزش ضروری
لوودوپا و کاربیدوپا برای پارکینسون
داروهای ضد اضطراب برای لرزش ناشی از استرس
تنظیم داروهای تیروئیدی یا دیابت

درمان غیر دارویی

فیزیوتراپی و تمرینات کنترل حرکت
تغییر سبک زندگی و کاهش استرس
خواب کافی و رژیم غذایی متعادل
کاهش مصرف محرک‌ها مانند قهوه، سیگار و الکل

کاهش استرس با ورزش، مدیتیشن یا تنفس عمیق
داشتن خواب کافی و تغذیه متعادل
محدود کردن مصرف قهوه و نوشیدنی‌های محرک
انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای بررسی عملکرد تیروئید و سطح ویتامین‌ها
مراجعه به پزشک در صورت بروز لرزش‌های مداوم یا نگران‌کننده

لرزش بدن می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد؛ از اضطراب، خستگی و کمبود خواب گرفته تا مشکلات جدی‌تر مانند اختلالات عصبی یا پرکاری تیروئید. پزشک معمولاً با انجام آزمایش خون، بررسی عملکرد تیروئید و ارزیابی سیستم عصبی، علت را مشخص می‌کند. رعایت سبک زندگی سالم، داشتن خواب منظم، پرهیز از مصرف زیاد کافئین و انجام فعالیت‌های آرام‌بخش مانند یوگا و پیاده‌روی روزانه تأثیر زیادی در کاهش لرزش دارد. اگر لرزش همراه با ضعف، بی‌حسی یا اختلال در حرکات باشد، مراجعه سریع به متخصص مغز و اعصاب ضروری است تا درمان مناسب در زمان مناسب آغاز شود.

منابع
my.clevelandclinic.org
mountsinai.org