قبل از انجام سی‌تی‌اسکن چه آمادگی‌هایی باید داشته باشیم؟

سی‌تی‌اسکن یکی از دقیق‌ترین و پرکاربردترین روش‌های تصویربرداری در پزشکی مدرن است که به کمک پرتوهای ایکس و پردازش دیجیتال تصاویری بسیار شفاف از بافت‌ها استخوان‌ها و اندام‌های داخلی بدن ارائه می‌دهد. این روش ابزاری حیاتی برای تشخیص بسیاری از بیماری‌ها از جمله تومورها آسیب‌های داخلی عفونت‌ها مشکلات عروقی و حتی برنامه‌ریزی برای جراحی‌ها به شمار می‌رود دقت بالای این روش باعث شده پزشکان بتوانند کوچک‌ترین تغییرات در بافت‌ها را شناسایی و درمان را دقیق‌تر آغاز کنند.با وجود ایمنی و سرعت بالای باید توجه داشت که کیفیت تصاویر به شرایط بدن بیمار در زمان انجام تصویربرداری بستگی دارد. عواملی مانند پر بودن معده مصرف برخی داروها یا وجود اشیای فلزی روی بدن می‌توانند تصویر را مخدوش کرده یا باعث تکرار آزمایش شوند. به همین دلیل رعایت آمادگی‌های لازم قبل از اسکن اهمیت زیادی دارد.آگاهی از نکاتی مانند ناشتا بودن مصرف یا قطع داروهای خاص پوشیدن لباس مناسب اجتناب از زیورآلات و اطلاع پزشک از بیماری‌ها یا حساسیت‌ها نه‌تنها به افزایش دقت نتایج کمک می‌کند بلکه خطر واکنش‌های ناخواسته (به‌ویژه در اسکن‌هایی که از ماده حاجب استفاده می‌شود) را نیز به حداقل می‌رساند.

مشاوره و اطلاع پزشک از شرایط فرد

پیش از هر چیز باید تمام اطلاعات پزشکی و شرایط جسمی خود را با پزشک یا کارکنان مرکز تصویربرداری در میان بگذارید. این اطلاعات به آن‌ها کمک می‌کند تا تصمیم بگیرند چه نوعی برای شما مناسب‌تر است و آیا نیاز به اقدامات ویژه دارید یا خیر.مواردی که باید حتماً اطلاع دهید:
سابقه‌ی بیماری کلیوی یا دیابت
هرگونه آلرژی به دارو یا ماده حاجب
احتمال بارداری یا شیردهی
داروهایی که به‌طور منظم مصرف می‌کنید
سابقه‌ی جراحی پیوند یا بیماری قلبی

ناشتا بودن

در برخی از انواع آن به‌ویژه آن‌هایی که با ماده حاجب انجام می‌شوند لازم است بیمار بین ۴ تا ۶ ساعت قبل از تصویربرداری ناشتا باشد.خوردن غذا یا نوشیدنی ممکن است باعث تهوع یا اختلال در نتایج تصویربرداری شود.اما اگر سی‌تی‌ بدون ماده حاجب انجام می‌شود (مثل بررسی استخوان‌ها یا سینوس‌ها) معمولاً نیازی به ناشتایی نیست.

مصرف داروها

داروهای ضروری مثل داروهای فشار خون یا قلب معمولاً قابل مصرف هستند، اما باید با مقدار کمی آب خورده شوند.اگر داروی متفورمین برای دیابت مصرف می‌کنید حتماً به پزشک اطلاع دهید چون در صورت استفاده از ماده حاجب باید مصرف آن را ۲ روز قبل و بعد از انجام قطع کنید تا از آسیب کلیوی پیشگیری شود.همچنین در صورت مصرف داروهای ضدانعقاد آرام‌بخش یا داروهای آلرژی لازم است پزشک را مطلع کنید.

پوشش و وسایل شخصی

در روز انجام بهتر است لباس راحت و ساده بپوشید.قبل از ورود به اتاق تصویربرداری:
زیورآلات، ساعت، کمربند و وسایل فلزی را خارج کنید.
از لباس‌هایی که زیپ یا دکمه‌ی فلزی دارند استفاده نکنید.
اگر دندان مصنوعی عینک یا گیره‌ی مو دارید آن‌ها را نیز بردارید.
از اسپری بدن یا مواد آرایشی حاوی فلز استفاده نکنید.
وجود فلز می‌تواند باعث ایجاد خطوط یا سایه در تصویر شود و دقت نتیجه را کاهش دهد.

نوشیدن آب کافی

نوشیدن آب یکی از مهم‌ترین توصیه‌ها در روز انجام است.اگر از ماده حاجب استفاده می‌شود نوشیدن مایعات کافی قبل و بعد از اسکن باعث می‌شود این ماده سریع‌تر از بدن دفع شود و احتمال آسیب کلیوی کاهش یابد.توصیه می‌شود پس از انجام در طول ۲۴ ساعت آینده حداقل ۸ لیوان آب بنوشید.

سی‌تی‌اسکن با ماده حاجب

ماده حاجب معمولاً حاوی ید است و به ورید بازوی بیمار تزریق می‌شود. این ماده به وضوح بیشتر اندام‌ها در تصویر کمک می‌کند.با این حال باید چند نکته‌ی مهم را در نظر بگیرید:
از ۴ تا ۶ ساعت قبل ناشتا باشید.
در صورت سابقه آلرژی به ید یا مواد حاجب پزشک را مطلع کنید.
ممکن است احساس گرما یا طعم فلز در دهان داشته باشید؛ طبیعی است و سریع برطرف می‌شود.
پس از اسکن آب فراوان بنوشید تا ماده حاجب از بدن دفع شود.
در موارد بسیار نادر ممکن است واکنش‌های آلرژیک مثل خارش یا تنگی نفس رخ دهد که در همان مرکز درمان می‌شود.

آمادگی بیماران خاص

بیماران دیابتی: در افرادی که متفورمین مصرف می‌کنند باید ۴۸ ساعت قبل و بعد از تزریق ماده حاجب مصرف دارو را قطع کرد و پس از انجام آزمایش کلیه دوباره آن را ادامه داد.
بیماران کلیوی: اگر عملکرد کلیه ضعیف است یا فرد سابقه پیوند دارد پزشک باید نوع خاصی از ماده حاجب را انتخاب کند تا به کلیه‌ها آسیب نرساند.
زنان باردار یا شیرده: اگر باردار هستید یا احتمال بارداری وجود دارد حتماً اطلاع دهید. زیرا اشعه‌ی ایکس ممکن است برای جنین مضر باشد. در این موارد معمولاً از روش‌هایی مانند MRI یا سونوگرافی استفاده می‌شود.

آمادگی مناسب قبل از انجام باعث افزایش دقت تصاویر کاهش خطر واکنش‌های آلرژیک و کوتاه‌تر شدن زمان تصویربرداری می‌شود. گاهی بی‌توجهی به این نکات باعث می‌شود نتایج اشتباه یا مبهم شوند و نیاز به تکرار اسکن باشد.به‌طور کلی هدف از رعایت آمادگی‌های قبل از انجام این است که:
دستگاه بتواند تصاویر واضح‌تری از اندام‌ها ثبت کند.
خطر عوارض ناشی از ماده حاجب (در صورت استفاده) کاهش یابد.
پزشک بتواند تفسیر دقیق‌تری ارائه دهد.

توموگرافی کامپیوتری با تاباندن پرتوهای ایکس از زوایای مختلف و پردازش اطلاعات توسط کامپیوتر تصاویری مقطعی از بدن ایجاد می‌کند. این تصاویر می‌توانند ترکیب شده و نمایی سه‌بعدی از اندام‌های داخلی مانند مغز، قلب، شکم، استخوان‌ها و ریه‌ها بسازند.که در موارد مختلف کاربرد دارد از جمله:
بررسی آسیب‌های داخلی پس از تصادف یا ضربه
تشخیص تومورها و ضایعات بدخیم
بررسی عملکرد اندام‌ها مانند کبد، کلیه و ریه
ارزیابی عروق خونی و شریان‌ها
راهنمایی در نمونه‌برداری‌ها (بیوپسی)

آمادگی مناسب پیش از سی‌تی‌اسکن تأثیر مستقیمی بر دقت نتیجه و سلامت فرد دارد. رعایت توصیه‌هایی مانند ناشتایی اطلاع پزشک از وضعیت جسمی پرهیز از استفاده از وسایل فلزی و نوشیدن مایعات کافی شرایطی ایده‌آل برای انجام یک تصویربرداری ایمن و دقیق فراهم می‌کند. در صورتی که با ماده حاجب انجام می‌شود مشورت با پزشک درباره داروهای مصرفی و سابقه آلرژی اهمیت زیادی دارد و نوشیدن آب فراوان پس از اسکن به دفع سریع‌تر ماده حاجب کمک می‌کند. پیروی از این نکات ساده نه‌تنها احتمال بروز عوارض را کاهش می‌دهد بلکه موجب می‌شود تصویربرداری باکیفیت‌تری انجام گیرد و تشخیص پزشک با اطمینان بیشتری صورت پذیرد. در نتیجه آمادگی صحیح پیش از گام نخست در مسیر یک تشخیص دقیق و درمان مؤثر است.

منابع
my.clevelandclinic.org
washingtonhealth.com