سرطان مجاری صفراوی و علائم آن

سرطان مجاری صفراوی

سرطان مجاری صفراوی (کلانژیوکارسینوما) نوعی سرطان نادر و تهاجمی است که در سلول‌های لوله‌های صفراوی تشکیل می‌شود. این مجاری وظیفه حمل صفرا را از کبد به کیسه صفرا و روده کوچک دارند. سرطان مجاری صفراوی می‌تواند در هر بخشی از این لوله‌ها ایجاد شود و با علائمی مانند زردی (یرقان)، درد شکم، و کاهش وزن خود را نشان می‌دهد. این نوع سرطان اغلب در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شود و درمان آن شامل جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است.

علت سرطان مجاری صفراوی

علت دقیق به وجود آمدن سرطان مجاری صفراوی (کلانژیوکارسینوما) هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است، اما چندین عامل خطر و شرایط مرتبط می‌توانند احتمال بروز این بیماری را افزایش دهند. برخی از این عوامل عبارتند از:

التهاب مزمن مجاری صفراوی

کلانژیت اسکلروزان اولیه: یک بیماری التهابی مزمن که باعث زخم و تنگی مجاری صفراوی می‌شود.
سنگ‌های صفراوی: وجود سنگ‌های صفراوی که می‌توانند باعث انسداد و التهاب شوند.

بیماری‌های کبدی

سیروز کبدی: آسیب و زخم کبدی که می‌تواند به دلیل مصرف الکل، هپاتیت یا سایر عوامل باشد.
هپاتیت B و C: عفونت‌های ویروسی کبد که می‌توانند باعث التهاب و آسیب طولانی‌مدت شوند.

انگل‌های کبدی

برخی انگل‌ها مانند کلونورکیس سیننسیس (Clonorchis sinensis) و اوپیستورکیس ویورینی که در نواحی خاصی از جهان وجود دارند، می‌توانند خطر ابتلا به سرطان مجاری صفراوی را افزایش دهند.

اختلالات مادرزادی

کیست‌های کبدی مادرزادی: وجود کیست‌های مادرزادی در مجاری صفراوی که می‌توانند باعث انسداد و التهاب شوند.

عوامل محیطی

تماس با مواد شیمیایی خاص مانند دی‌اکسین‌ها و نیتروزآمین‌ها می‌توانند خطر بروز سرطان مجاری صفراوی را افزایش دهند.

عوامل ژنتیکی و ارثی

برخی از انواع سرطان‌ها و اختلالات ژنتیکی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان مجاری صفراوی را افزایش دهند.
توجه به این عوامل خطر و مشاوره با پزشک در صورت وجود هر یک از این شرایط می‌تواند به تشخیص زودهنگام و پیشگیری از سرطان مجاری صفراوی کمک کند.

علائم

علائم و نشانه‌های سرطان مجاری صفراوی می‌توانند متفاوت باشند و معمولا زمانی ظاهر می‌شوند که بیماری پیشرفته‌تر شده است. برخی از مهم‌ترین علائم و نشانه‌ها عبارتند از:
یرقان (زرد شدن پوست و چشم‌ها به دلیل تجمع بیلی‌روبین در خون)
خارش پوست (ناشی از تجمع صفرا در بدن)
درد شکم (به ویژه در قسمت بالا و راست شکم)
کاهش وزن ناخواسته (کاهش وزن بی دلیل)
تیره شدن ادرار (به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین)
روشن شدن رنگ مدفوع (به دلیل عدم وجود بیلی‌روبین در مدفوع)
تب
از دست دادن اشتها
احساس ضعف و خستگی
تشخیص زودهنگام سرطان مجاری صفراوی چالش‌برانگیز است زیرا بسیاری از این علائم می‌توانند مشابه علائم بیماری‌های دیگر باشند.

روش‌های تشخیص سرطان مجاری صفراوی

تشخیص سرطان مجاری صفراوی شامل ترکیبی از روش‌های بالینی، آزمایشگاهی و تصویربرداری است. روش‌های اصلی تشخیص عبارتند از:
معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی
پزشک علائم بیمار را بررسی می‌کند و سابقه پزشکی و خانوادگی را مورد بررسی قرار می‌دهد.

آزمایش‌های خون

تست‌های عملکرد کبد: این تست برای بررسی سطح آنزیم‌ها و بیلی‌روبین انجام می شود.
نشانگرهای توموری: این نشانگر ها مانند CA 19-9 که ممکن است در برخی موارد افزایش یابد، بنابراین باید بررسی شوند.

تصویربرداری

سونوگرافی: پزشک ممکن است برای بررسی وجود توده‌ها یا انسداد در مجاری صفراوی سونوگرافی را درخواست کند.
CT اسکن (توموگرافی کامپیوتری): گاهی ممکن است برای بررسی بیشتر نیاز به تصاویر دقیق تری از ناحیه کبد و مجاری صفراوی باشد و ممکن است سی تی اسکن برای بیمار تجویز شود.
MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی): ام آر آی به ویژه MRCP (کلانژیوپانکراتوگرافی با رزونانس مغناطیسی) برای نمایش دقیق مجاری صفراوی نیز ممکن است استفاده شود.
ERCP (کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپیک): این روش تصویربرداری ترکیبی از آندوسکوپی و رادیولوژی برای بررسی و نمونه‌برداری از مجاری صفراوی می باشد.
توجه داشته باشید که هرکدام از این تست ها با توجه به شرایط بیمار و صلاح دید پزشک درخواست می شود و برای همه یکسان نیست.

بیوپسی (نمونه‌برداری)

بیوپسی با سوزن نازک (FNA): برای بررسی پاتولوژی و بررسی ماهیت توده تحت هدایت تصویربرداری (معمولا سونوگرافی) برای گرفتن نمونه از بافت مشکوک پزشک ممکن است نمونه برداری را درخواست کند.
آندوسکوپیک اولتراسونوگرافی (EUS): برای نمونه‌برداری از نواحی مشکوک نزدیک به مجاری صفراوی کاربرد دارد.
لاپاروسکوپی: یک روش جراحی کم‌تهاجمی برای بررسی و نمونه‌برداری از نواحی مشکوک در حفره شکمی می باشد.
تشخیص دقیق و زودهنگام سرطان مجاری صفراوی می‌تواند به بهبود نتایج درمانی کمک کند، اما به دلیل نادر بودن و عدم وضوح علائم در مراحل اولیه، این بیماری اغلب در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شود.

مراحل پیشرفت بیماری

سرطان کلانژیوکارسینوما مانند بسیاری از سرطان‌ها به مراحل مختلفی تقسیم می‌شود که نشان‌دهنده میزان پیشرفت و گسترش بیماری است. مراحل این سرطان بر اساس سیستم TNM (Tumor, Node, Metastasis) تعیین می‌شود. این سیستم به ارزیابی اندازه تومور، وجود یا عدم وجود گره‌های لنفاوی سرطانی و میزان گسترش سرطان به سایر نقاط بدن می‌پردازد. مراحل پیشرفت سرطان مجاری صفراوی عبارتند از:

مرحله ابتدایی (سرطان درجا یا کارسینوم درجا)

سلول‌های غیرطبیعی فقط در لایه داخلی مجاری صفراوی وجود دارند و هنوز به بافت‌های اطراف گسترش نیافته‌اند.

مرحله I

مرحله IA: تومور در داخل مجاری صفراوی وجود دارد و به دیواره مجاری نفوذ کرده است اما به گره‌های لنفاوی یا سایر اندام‌ها گسترش نیافته است.
مرحله IB: تومور به لایه‌های عمیق‌تر دیواره مجاری صفراوی نفوذ کرده است اما هنوز به گره‌های لنفاوی یا سایر اندام‌ها گسترش نیافته است.

مرحله II

مرحله IIA: تومور به لایه‌های عضلانی یا بافت‌های اطراف مجاری صفراوی نفوذ کرده است اما هنوز به گره‌های لنفاوی یا سایر اندام‌ها گسترش نیافته است.
مرحله IIB: تومور به گره‌های لنفاوی نزدیک مجاری صفراوی گسترش یافته است اما هنوز به اندام‌های دیگر بدن گسترش نیافته است.

مرحله III

مرحله IIIA: تومور به عروق بزرگ مجاور مجاری صفراوی یا به اعضای نزدیک دیگر (مانند کبد یا کیسه صفرا) نفوذ کرده است و ممکن است به گره‌های لنفاوی نیز گسترش یافته باشد.
مرحله IIIB: تومور به گره‌های لنفاوی سایر اندام ها گسترش یافته است اما هنوز به اندام‌های دیگر بدن گسترش نیافته است.

مرحله IV

مرحله IVA: تومور به اندام‌های دیگر (مانند ریه‌ها یا استخوان‌ها) گسترش یافته است. در این مرحله، بیماری به متاستاز گسترده رسیده است.
مرحله IVB: تومور به نقاط متعدد در بدن گسترش یافته است.
این مراحل به پزشکان کمک می‌کنند تا بیماری را ارزیابی و بهترین راه‌های درمانی را انتخاب کنند. درمان ممکن است شامل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا ترکیبی از این روش‌ها باشد.

نقش تغذیه برای بیمارانی که سرطان مجاری صفراوی دارند

تغذیه مناسب برای بیمارانی که سرطان مجاری صفراوی دارند می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی، حفظ وزن سالم، و تقویت سیستم ایمنی کمک کند. در اینجا چند نکته تغذیه‌ای برای این بیماران آورده شده است:
وعده‌های کوچک و مکرر: به جای خوردن وعده‌های بزرگ، وعده‌های کوچک و مکرر را ترجیح دهید تا سیستم گوارشی بهتر بتواند غذاها را هضم کند.
پروتئین کافی مصرف کنید: پروتئین برای بازسازی سلول‌ها و تقویت سیستم ایمنی ضروری است. منابع پروتئین شامل گوشت کم‌چرب، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، لبنیات، حبوبات و مغزها هستند.
مصرف میوه‌ها و سبزیجات: میوه‌ها و سبزیجات سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند که به مقابله با عفونت‌ها و کاهش التهاب کمک می‌کنند.
فیبر را به رژیم غذایی اضافه کنید: مصرف فیبر از منابعی مانند غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و حبوبات می‌تواند به بهبود گوارش و جلوگیری از یبوست کمک کند.
چربی‌های سالم را انتخاب کنید: از چربی‌های سالم مانند روغن زیتون، آووکادو، مغزها و ماهی‌های چرب (مثل سالمون و ماهی تن) استفاده کنید و از مصرف چربی‌های ترانس و اشباع خودداری کنید.
هیدراتاسیون مناسب: نوشیدن مقدار کافی آب و مایعات (مانند آب، چای گیاهی و آب‌میوه‌های طبیعی) برای جلوگیری از کم‌آبی بدن مهم است.
محدود کردن مصرف قند و نمک: از مصرف زیاد قند و نمک پرهیز کنید. غذاهای شیرین و نمکی می‌توانند به مشکلات سلامتی اضافی منجر شوند.
مکمل‌ها: در صورت نیاز و با مشورت پزشک، ممکن است مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی مفید باشند.
پرهیز از مصرف الکل و دخانیات: الکل و دخانیات می‌توانند وضعیت بیمار را بدتر کنند و باید از مصرف آن‌ها خودداری شود.
مشاوره با یک متخصص تغذیه: یک متخصص تغذیه می‌تواند برنامه غذایی مناسبی برای نیازهای خاص بیمار تهیه کند و راهنمایی‌های دقیقی ارائه دهد.
توجه به این نکات تغذیه‌ای می‌تواند به بیماران مبتلا به سرطان مجاری صفراوی کمک کند تا کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.

کلام آخر

سرطان مجاری صفراوی یکی از بیماری‌های جدی است که نیاز به توجه و مراقبت ویژه دارد. اگر شما یا کسی در خانواده‌تان این بیماری را تجربه می‌کنید، حتما باید به دنبال مشاوره پزشکی متخصص بروید. درمان این بیماری ممکن است شامل جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی باشد، بنابراین اهمیت داشتن اطلاعات کافی و ارتباط موثر با پزشک خود بسیار بالاست. همچنین نکات مربوط به تغذیه سالم و سبک زندگی به‌عنوان بخش‌های مهم در مدیریت سرطان مجاری صفراوی بسیار حائز اهمیت هستند. امیدوارم که همه‌ی افراد مبتلا به این بیماری بهبود یابند و از زندگی سالم و شاداب لذت ببرند.
در صورت تمایل به رزرو نوبت از مراکز تصویربرداری می توانید از طریق ایران نوبت اقدام نمایید.

منابع
imfinzihcp
upmc